DB KADROVI VS SRBIJA

Na sastanku 7. oktobra 2000. godine na Institutu bezbednosti, kojim je predsedavao Nikola Ćurčić, doneta je odluka da se uništi kompromitujuća dokumentacija koja se odnosila na kriminalne aktivnosti Resora državne bezbednosti i vrha Srbije u periodu od 1998. godine. Od tog trenutka peći su gorele u svim kancelarijama tajne policije u Srbiji, a uništeno je čak 15 vrsta dokumenata, od papirnatih originala pa sve do mikrofilmova i elektronskih podataka.

Sveopšte paljenje faktički je započeto još dva dana ranije. Dok je tog popodneva u Beogradu gorela Skupština, iz sefa tadašnjeg šefa RDB-a Radeta Markovića uništena su službena dokumenta o internim akcijama „Mačva" i „Kaktus".

Sistematsko uništavanje dosijea kasnije je potvrdio i Rade Bulatović, načelnik BIA, nove tajne službe i naslednik ozloglašene Državne bezbednosti. Cilj dimne akcije bio je, prema svedočenju bivšeg savetnika RDB-a Zorana Stijovića, uništenje svakog inkriminišućeg traga kako bi šefovi mogli da preplivaju u demokrate.
Međutim, šta su morali da učine neki raniji šefovi Državne bezbednosti da bi sprečili pojedine pripadnike tajne policije da preplivaju Dunav, Drinu ili Ibar? Naime, ko je dopustio da školovani kadrovi naše javne i tajne policije gotovo preko noći, s prvim nagoveštajima rata, skinu jugoslovenske epolete i obuku uniformu neprijateljske vojske, a zatim postanu najveći protivnici Srbije i Srba?

Tako je tajna policija, oličena pre svega u službama DB, Ozna, Udba, SDB, RDB, kao i u vojnim agenturama KOS i VOS i diplomatskoj SID, iz beogradske centrale uspela da izrodi jednog Nasera Orića ili Kadrija Veseljija.

Dok jedni smatraju da je u pitanju ozbiljan propust Službe, koja je osim operativne obuke svojim pitomcima morala da usadi i ideološku matricu, drugi smatraju da je za sve kriv ekstremni nacionalizam koji je bujao sa svih strana. Međutim, postoje i oni koji napominju da je jugoslovensku službu, pa i samu SFRJ, zadesila ista sudbina kao i većinu zemalja Varšavskog pakta.

Prvo sindikat pa onda UČK
Bivši šef specijalnog tima DB-a Božidar Spasić jedan je od onih koji zastupaju stav da su prvi problemi sa izdajnicima Službe i otpadničkim grupama nastali zbog pogrešnog odnosa države, a pre svega u vreme raspada Jugoslavije i ratnohuškačke politike Slobodana Miloševića.

- Među tzv. jugoslovenskim pripadnicima DB-a bilo je kadrova iz brojnih republika, ali najveći broj njih, gotovo 90 odsto, bili su Srbi. Ako su dolazili kao rukovodeći kadrovi, onda su to bili Hrvati i Slovenci da bi se popunile forme po ključu. Upravo taj sukob u okviru DB-a na nivou međurepubličkih službi, ali i u okviru srpske DB (koja je opet bila sastavljena od vojvođanske i kosovske jedinice), doveo je do toga da neki pređu na drugu stranu. Osim toga što su ljudi prelazili zbog novca, ucene, porodice, daleko je više onih kojih su Službu izdali iz ideoloških razloga. Taj fenomen se najviše vezuje za vreme Miloševićeve vlasti.

Ta politika je dovela do situacije iz 1991, kada je oko 400 Albanaca pripadnika kosovske službe koji su radili za Srbiju odlučilo da na KiM oformi svoj sindikat. Tog momenta je tadašnji ministar policije Radmilo Bogdanović doneo odluku da se svi oni otpuste. I šta očekivati u tom momentu nego da ti ljudi koji su ostali na ulici priđu OVK i separatistima? Ostavljeni su na cedilu, izdala ih je rođena zemlja, a mogu reći da sam u tom trenutku u njih imao poverenja. Da apsurd bude veći, Srbija je na rukovodeća mesta u tajnu policiju na Kosovu poslala Srbe iz Beograda, od kojih nijedan nije govorio albanski?! Eto, taj šiptarski deo preletača je većim delom strogo vezan za politiku nacionalizma početkom devedesetih godina. Slična situacija je bila i Vojvodini, gde su određeni pripadnici DB-a proglašeni autonomašima pa su proganjani dok nisu preleteli - kaže Spasić.

Naser Orić
Rođen je u Potočarima, u opštini Srebrenica, a tokom služenja obaveznog vojnog roka osamdesetih, bio je pripadnik specijalnih jedinica JNA za atomsku i hemijsku odbranu. Napustio je JNA sa činom desetara.
Tokom 1988. godine je završio šestomesečni kurs u Zemunu i radio u Policijskoj stanici Savski venac u Beogradu kao pripravnik. Kao član policijske jedinice za specijalne akcije, imao je obuku još dve godine. Orić je 1990. prebačen na KiM kao član jedinica za specijalne akcije MUP-a Srbije. Po povratku u Beograd bio je u širem prstenu obezbeđenja Miloševića, a tokom demonstracija 9. marta učestvovao je u hapšenju Vuka Draškovića. Noću je radio na ulazu u poznatu beogradsku diskoteku „Metro" u Knez Mihailovoj ulici. Naser Orić je 5. avgusta 1991. zasnovao radni odnos u policijskoj stanici na Ilidži, da bi krajem 1991. bio prekomandovan u stanicu u Srebrenici, a 8. aprila 1992. je unapređen u šefa stanice u Potočarima.
Tokom rata je avanzovao na mesto komandanta Armije BiH za Srebrenicu.
Srpsko tužilaštvo za ratne zločine vodilo je istragu protiv njega povodom mučenja i ubistva 2.000 Srba od 1992. do 1995, koje su počinile muslimanske snage pod njegovom komandom u opštinama Bratunac i Srebrenica.

Kadri Veselji
Prvi čovek kosovskog parlamenta i ratni drug Hašima Tačija koga je i sam predsednik Srbije nedavno označio kao „pravog vladara tzv. Kosova", u javnosti poznat kao nekadašnji šef tajne kosovske službe ŠIK, a smatra se i jednim od osnivača OVK. Obaveštajna služba ŠIK nastala je i delovala u okviru OVK, čije zločine će istraživati Specijalni sud. Zvanično je ugašena 2008, a ime Veseljija pominje se uz Hašima Tačija u izveštaju Saveta Evrope u aferi vezanoj za trgovinu ljudskim organima, uglavnom srpskih zarobljenika.
Posle rata na Kosovu 1999. godine i nakon demobilizacije OVK, stvorena je Kosovska obaveštajna agencija, koju su pretežno sačinjavala lica s navodnom kriminalnom prošlošću, a koje je obučavala američka CIA. Prema nekim teorijama, Veselji je čak bio član Albanske informativne agencije, koja je delovala u okviru FARK-a (albanske oružane formacije u kojoj su bili pretežno bivši oficiri JNA i radnici DB-a i MUP-a albanske nacionalnosti) pa se tako dovodio u vezu i sa srpskim DB-om. Imao je navodno firmu u Švajcarskoj, koju je osnovao 2009. godine, i to kao državljanin Republike Srbije, što znači da se i pored proglašenja nezavisnosti Kosova nije odrekao srpskog pasoša.

Zdravko Mustać
Bivši šef saveznog SDB-a do 1991. Rođen je u Zagrebu 1942, a nakon završenog fakulteta ekonomije počeo je 1964. da radi u Centru Službe državne bezbednosti Zagreb. Od 1979. do 1982. bio je načelnik tog centra, a od 1982. do 1986. bio je zamenik republičkog sekretara za unutrašnje poslove, odnosno načelnik SDS-a u Hrvatskoj. Političko vodstvo Hrvatske po ključu je 1986. imalo pravo da predloži novog šefa saveznog SDB-a u Beogradu. Tada je Mika Špiljak odabrao Mustaća, koji je na tom mestu ostao do 1991. Nakon povratka u Zagreb, Mustać se stavio na raspolaganje vlasti Franje Tuđmana, pa je imenovan za zamenika predsednika Ureda za zaštitu ustavnog poretka (UZUP), koji je vodio Josip Manolić. Mustać je bio i zamenik predsednika Kriznog štaba Republike Hrvatske. Nakon ukidanja UZUP-a, bio je neko vreme savetnik Hrvoja Šarinića, koji je tada bio predsednik Kancelarije za nacionalnu sigurnost (UNS).
Zajedno s bivšim pripadnikom hrvatske tajne službe Josipom Perkovićem, Mustać je u Minhenu pre dve godine osuđen na doživotnu robiju zbog saučesništva u ubistvu hrvatskog emigranta Stjepana Đurekovića 1983. godine u Volfrathauzenu.

Šeremet Ahmeti
Šeremet Ahmeti rođen je u selu Radiša, u nekadašnjoj opštini Drenica, preimenovanoj u Skenderaj, koja je važila za jedno od najjačih uporišta UČK u periodu pre NATO bombardovanja. On je 1972. upisao Srednju policijsku školu u Kamenici (Vojvodina), a posle godinu dana je prešao u Srednju školu unutrašnjih poslova u Beogradu. Diplomirao je na Fakultetu bezbednosti u Skoplju. Njegova policijska karijera bila je u stalnom usponu pa je od prvog policajaca u Drenici 1982. godine postao šef saobraćajne policije za celu pokrajinu. Šest godina kasnije postaje šef cele policijske uprave na KiM.
U toku svoje karijere bio je po službenoj dužnosti MUP-a Srbije poslat u Jugoslovensko diplomatsko predstavništvo u Belgiji. Zbog neprijateljskog delovanja prema Srbiji sredinom devedesetih, osuđen je na zatvorsku kaznu od šest godina, a za vreme NATO bombardovanja bio je na izdržavanju kazne u zatvoru Dubrava-Istok, a zatim u Sremskoj Mitrovici.
Po izlasku iz zatvora, aktivno se uključio u organizovanje Kosovske policijske službe.
Nakon rata Ahmeti postaje direktor kosovske policije, sve dok ga s tog mesta 2010. godine nije smenio upravo predsednik tzv. Kosova Hašim Tači zbog primanja mita, da bi potom, 2010, preuzeo upravljanje kosovskim Centrom za javnu bezbednost, obrazovanje i razvoj u Vučitrnu.

Josip Boljkovac
(1920-2014) je bivši hrvatski političar, obaveštajac i policajac, najpoznatiji kao prvi postkomunistički ministar unutrašnjih poslova Hrvatske, odnosno jedan od najbližih saradnika predsednika Franje Tuđmana i ključnih ličnosti u događajima neposredno pred eskalaciju rata u Hrvatskoj. Boljkovac, koji je, kao i Tuđman, u mladosti bio partizan, početkom devedesetih se profilirao u istaknutog pripadnika takozvane umerene frakcije HDZ-a, a 1994. je iz te stranke izašao i postao žestoki kritičar Tuđmanove politike. Poslednjih godina postao je poznat i zbog kontroverzi vezanih za njegovu ulogu u likvidacijama neprijatelja jugoslovenskog komunističkog režima na kraju Drugog svetskog rata. Zbog sumnje da je počinio ratni zločin uhapšen je u jesen 2011. Nakon suđenja pred Županijskim sudom, Boljkovac je 22. maja 2014. oslobođen sumnje da je počinio zločine. U novembru iste godine je preminuo.

Opširnije pročitajte u štampanom izdanju Ekspresa