IZDAVAO JAPANSKE VIZE: Kako je japanski pravoslavac Ćijune spasao 10.000 Jevreja

 Tokom 1940. godine Ćijune Sugihara je, dnevno radeći i po 18 sati, izdavao japanske vize Jevrejima u Litvaniji. Prema nekim procenama, njegov poduhvat spasao je čitavih 10.000 duša

Japanski diplomata Ćijune Sugihara u jeku Drugog svetskog rata u Litvaniji je, uprkos protivljenju sopstvene vlade i opasnosti koja je pretila njemu i njegovoj porodici, izdavao tranzitne vize Jevrejima koji su bežali iz okupirane Poljske. Smatra se da je tako tokom 1940. godine spasao više od 6.000 ljudi.

Kao mladi diplomata, posle Prvog svetskog rata bio je na službi u kineskom gradu Harbinu. U to vreme tamo je živelo oko 120.000 Rusa, uglavnom belogradejaca, koji su prebegli tokom građanskog rata s komunistima. Tada je, kako je pisao RTS, sreo svoju prvu suprugu Ruskinju, zbog koje je prihvatio pravoslavlje. Zanimljivo, Sugihara je od rane mladosti bio hrišćanin, član protestantske baptističke crkve koju su u Japanu osnovali američki misionari.

Pošto je govorio ruski i nemački, 1939. godine poslat je u tada nezavisnu Litvaniju na mesto vicekonzula. Kada su iste godine nemačke snage prodrle u susednu Poljsku i započele Drugi svetski rat, Sugihara je dobio zadatak da prati kretanja nemačkih trupa, kao i vojsku Sovjetskog Saveza koja je nadirala sa istoka. Skoro trećinu stanovništva u Litvaniji činili su Jevreji, među kojima su bili i oni koji su pobegli iz Poljske. Bilo je samo pitanje vremena kada će Nemci doći do njih. Iz straha za sopstveni život, hiljade Jevreja pokušavale su da napuste državu. Spas su videli u dobijanju japanske vize, zbog čega će junak naše priče 1940. godine biti zatrpan zahtevima za njeno izdavanje. Putovanje bez dozvola Jevrejima, posebno u to vreme, bilo je ravno samoubistvu, jer nijedna država nije želela otvoreno da se suprotstavi Hitleru. Uslovi za dobijanje vize bili su pooštreni i bilo je nemoguće za izbeglice da ih ispune.

Sugihara je od rane mladosti bio hrišćanin, član protestantske baptističke crkve koju su u Japanu osnovali američki misionari, a od prve supruge Ruskinje primio je pravoslavlje
Na njegove upite šta sa njima treba činiti, tadašnje japansko ministarstvo spoljnih poslova odgovaralo je insistiranjem na tačnom sprovođenju imigracione procedure. Tačnije, tražilo je od njega da ne izdaje tranzitne vize aplikantima koji ne poseduju dovoljna novčana sredstva i kartu za odlazak u neku treću zemlju.

Da bi se razumeo stepen Sugiharine hrabrosti da se u tom trenutku ipak, suprotstavi savezniku svoje zemlje, potrebno je razumeti i unutrašnji kontekst. Tradicionalno, u japanskom društvu hijerarhija i svest o sopstvenom društvenom i profesionalnom položaju unutar te hijerarhije izuzetno se vrednuju. To je naročito bilo izraženo u ratno doba, kada je Japan bio zahvaćen nacionalističkim žarom i militarizmom. Tada se od pojedinaca tražila potpuna posvećenost državi i najveća žrtva za njene ciljeve. Od državnih službenika i vojnika, tek se očekivala apsolutna poslušnost i bespogovorno izvršenje naredbi koje su dolazile odozgo.

Zbog svega toga, samom Sugihari je pretila ozbiljna opasnost ne samo da izgubi posao već i slobodu. I njegova druga žena i deca koju je s njom imao mogli su da očekuju progon i društvenu izolaciju, ali je on tražio da ga razumeju jer je doneo odluku da na svoju ruku pomogne unesrećenim Jevrejima. Tako je, bez odobrenja japanske vlade, počeo sa izdavanjem tranzitnih viza jevrejskim izbeglicama u drugoj polovini jula 1940. godine, kada je Sovjetski Savez već bio okupirao Litvaniju i druge baltičke republike u skladu sa sporazumom Ribentrop-Molotov.
Do zatvaranja konzulata početkom septembra te godine, Sugihara, koji je dnevno provodio i više od 18 sati ispisujući vize, uspeo je da izda više hiljada tih putnih isprava, od kojih su neke bile za čitave porodice, pa je, prema nekim procenama, njegov poduhvat spasao čitavih 10.000 duša. Pri odlasku iz Kaunasa, Sugihara je na železničkoj stanici okupljenoj masi iz voza bacio prazne obrasce za japanske vize s pečatom konzulata.

Zahvaljujući poznavanju slovenskog mentaliteta, u međuvremenu je uspeo i da izdejstvuje odobrenje sovjetskih vlasti za transport Jevreja sibirskom železnicom do Vladivostoka, što je, međutim, putnike koštalo pet puta više od cene karte u normalnim uslovima. Od gneva države u tom trenutku verovatno ga je spaslo to što njegovi nadređeni nisu imali tačan uvid u broj viza koje je izdao.

Spiskovi s tačnim brojem jevrejskih putnika i njihovim imenima izgubljeni su u požarima koje je prouzrokovalo američko bombardovanja japanske luke Curug pri kraju rata. Sa sigurnošću se, međutim, zna da je među japanskim plovilima najviše izbeglih Jevreja do Zemlje izlazećeg sunca prebacio brod „Amakusa", koji je prevozio između 300 i 400 ljudi. „Amakusa", koji je pružio spas i nadu hiljadama ljudi, završio je, međutim, na dnu Tihog okeana kada su ga pri povratku s Tajvana torpedovali Amerikanci.

Sugihara je nastavio da radi za japansko ministarstvo spoljnih poslova tokom rata u diplomatskim predstavništvima u Čehoslovačkoj, Istočnoj Nemačkoj i Rumuniji, gde ga je 1944. zarobila Crvena armija. Iz zarobljeništva je pušten 1946. godine, ali je po povratku u Japan već naredne godine otpušten s posla, navodno iz organizacionih razloga. Za Sugiharu gotovo da niko nije ni čuo sve do 1985. godine, kada ga je Izrael imenovao za pravednika među narodima za njegovo delo tokom Drugog svetskog rata. Umro je 31. jula 1986. godine u japanskom gradu Kamakura, a na njegovu sahranu došle su mnogobrojne delegacije Jevreja iz svih delova sveta.