Istorija
06.01.2018. 16:19
Andrej Mlakar
102. GODINE OD MOJKOVAČKE BITKE
Na današnji dan navršava se tačno 102. godine od početka Mojkovačke bitke između austrougarske vojske koju je predvodio general Rajner i crnogorske kojom je komandovao serdar Janko Vukotić, a koja se odigrala 6. i 7. januara 1916. godina na pravoslavni Badnji dan i Božić.
Ovu bitku neki označavaju i kao najneverovatniji primer žrtvovanja sebe za drugoga u srpskoj novijoj istoriji.
Šta je prethodilo
Odmah posle predaje austrougarskog ultimatuma Srbiji 1914. godine u Crnoj Gori je izvršena bila delimična mobilizacija. Pojačana su i pogranična obezbeđenja. Opšta mobilizacija, je naređena tek 28.jula pošto je Austrougarska objavila rat Srbiji.
Posle povlačenja 1. srpske armije ka Albaniji početkom 1916. godine, kompletnu zaštitu Srpske vojske preuzela je Crnogorska vojska. Pravac od Peći zatvorio je Čakorski odred ( iz sastava Vasojevićkog odreda), pravac od Dečana i severne Albanije Starosrbijanski odred, a iz Sandžačke vojske izdvojene su tri brigade i upućene za Podgoricu, u rezervu Vrhovne komande. Pa i pored svih nevolja u kojima se našla Sandžačka vojska je uspešno odlevala neprijatelju. Sandžačka divizija brojala je 6.500 vojnika i 25 topova, a pridružila im se i kolašinska brigada sa oko 4.000 boraca kojima je komandovao komandant Miloš Medenica.
Rajnerov plan bio je da podrži austrougarske snage koje napadaju ka Beranu, da podele front Sandžačke vojske i direktno sadejstvuje sa 3. austrougarskom armijom koja je trebala da prodre preko Lovćena i osujeti sve dalje planove Srpske i Crnogorske vojske.
Pripreme za Mojkovačku bitku
U duhu opšteg plana za napad na Crnu Goru, početkom 1916, dok su jednice 8. austrougarskog korpusa dejstvovale na području Berana, grupa generala Rajnera se 5. januara prikuplja na prostoru selo Lepenac- selo Pale i priprema da sledećeg dana napadne mojkovačke položaje koje je držala 1. sandžačka divizija. Na mojkovačkom sektoru neprijatelj je angažovao 12 bataljona, dva konjička eskadrona, dve baterije brdskih topova, bateriju haubica i druge manje jedinice ukupno 14.000 ljudi.
Mojkovački pravac je bio najosetljiviji na severoistočnom crnogorskom frontu i vodio je ka Kolašinu, Mateševu i Podgorici pružajući mogućnost neprijatelju da razdvoji delove Sandžačke vojske na beranskom i tarskom sektoru, te da ugrozi bok i pozadinu Vasojevićkog odreda koji je branio Berane. Zbog toga je komanda Sandžačke vojske na tom sektoru angažovala jake snage: Kolašinsku i Bjelopoljsku brigadu. Uskočki bataljon, 1 i 3. regrutski bataljon, Dobrovoljački bataljon i artiljeriju za podršku.
Bitka je počela
Šestog januara 1916. austrougarske snage jačine dve brigade napale su predstražu kolašinske brigade na Uloševini i Bojnoj njivi i posle ogorčene borbe i velikih gubitaka prinudile je da se povuče na Razvršje. Kolašinska brigada je pružila veoma snažan otpor, izvela nekoliko žestokih protivnapada, ali ih je general Rajner odbio ubacivanjem u brobu svojih rezervi. Ostale jednice zadržale su svoje ranije položaje. Već prvog dana Rajnerove snage uspele su da zauzmu i Uloševinu i Bojnu njivu i kotu 1090.
Da bi slomio napad austrugarskih snaga i povratio izgubljene položaje komandant Sandžačke vojske serdar Janko Vukotić naredio je 1. sandžačkoj diviziji da sutradan u zoru " na celoj liniji napadne protivnika i da ga goni što dalje može".
Uskočki bataljon se u 6 sati ujutro 7. januara 1916 nastupajući iz sela Rakite desnom obalom Lepešnice sukobio se sa jednicama 6. austrougarskog puka, koji je takođe pošao u napad s namerom da proširi uspeh iz prethodnog dana. Otpočeli su obostrani naizmenični juriši. Gubici Uskočkog bataljona iznosili su 70 poginulih i 66 ranjenih. Među poginulima bilo je 15 oficira, barjaktara i vodnika.
Dejstvujući pravcem Bojna-njiva-Uloševina- Lepenac, Kolašinska brigada je slomila napad 6. austrougarskog puka, prodrla u njegov raspored i odbacila ga prema Uloševini i Lepencu. Međutim, u tako kritičnoj situaciji za austrougarske jedinice, general Rajnel na čelu svojih rezervi prešao je u protivnapad i uspeo da zadrži Kolašinsku brigadu. Istovremeno Bjelopoljska brigada svojim dejstvom u rejonu Graca-selo Sige sprečila je prodor austrougarskih jednica preko reke Tare, dok su 1. i 3. regrutski bataljon iz rezerve snažnim jurišem uspeli da odbace austrougarske jedinice sa Bojne njive. Time je položaj 1. Sandžačke divizije sačuvan u celini.
General Boža Janković je u izveštaju srpskoj Vrhovnoj komandi o borbama na Mojskovcu 6. i 7 . januara istakao: " Na sjeveroistočnom djelu fronta, na mojkovačkom bravcu, borba je bila ogorčena. Pojedini položaji prelazili su više puta iz ruke u ruku i naposlije svi su ostali u crnogorskim rukama".
Obe strane su imale teške gubitke, ali su austrugarski komandanti priznali da su malobrojni Crnogorci zapravo pobednici ovog žestokog sudara.
Ukupni gubici crnogorskih jednica u borbama kod Mojkovca iznosili su 164 poginula i 281 ranjenog vojnika, dok su austrougarske jedinice imale 112 poginulih i 350 ranjenih vojnika.
Značaj Mojkovačke bitke
Pobedom na Mojkovcu 1. Sandžačka divizija po cenu velikih žrtava izvojevala je značajnu vojnu pobedu, slomila ofanzivnu moć austrougarskih snaga i dobranila svoje položaje. Austougarske snage posle Mojkovca više nisu bile u stanju da produže ofanzivna dejstva.
Uspeh Mojkovačke bitke bio je i što je 1. Sandžačkoj diviziji omogućeno da sve do 21. januara sprečava dalji prodor neprijatelja. To je imalo veliki značaj za bezbednost Srpske vojske u povlačenju. U ovom i ostalim bojevima koji su se vodili do pred kraj januara Crnogorska vojska se uspešno oduživala Srpstvu, na što ju je, krajem oktobra 1915. godine, pozvala srpska Vrhovna komanda.
Goloruki naletali na austrougarske bajonete
Austrougarski pukovnik Rihter, jedan od učesnika Mojkovačke bitke posle boja, rekao je sledeće:
" Hrabrost crnogorskog vojnika nema premca u istoriji ratova. Bilo je dana kada su pojedni položaji prelazili po nekoliko puta iz ruke u ruku. Tu ste mogli videti crnogorskog vojnika, kako goloruk naleće na bajonete protivnika".
Ko je Serdar Janko Vukotić
Potiče iz Koljenovića ponate crnogorske ratničke porodice. Vojnu akademiju je završio u Italiji i postepeno napredovao ka vrhu. U Prvom balkanskom ratu komandovao je Istočnim odredom gde se istakao u operacijama u Sandžaku i Metohiji. Postaje načelnik štaba Vrhovne crnogorske komande. U Drugom balkanskom ratu predvodio je Crnogorsku diviziju koja se borila u sastavu Prve srpske armije protiv bugarskih snaga.
U Prvom svetskom ratu bio je načelnik Štaba Vrhovne komande crnogorske vojske. Veliki uspeh Janka Vukotića vezan je za povlačenje srpske vojske preko Crne Gore i Albanije. Njegova sandžačka vojska je u sadejstvu sa snagama Prve srpske armije uspela da održi 500 kilometara dugačak front i u nadčovečanskoj borbi kod Mojkovca zasustavi i odbaci neprijateljsku ofanzivu.
Zašto su Crnogorci pomagali Srbima?
Odgovor na ovo pitanje može se pronaći u državnom udžbeniku, Zemljopisu Knjaževine Crne Gore za učenike 3. razreda osnovne škole iz 1899. godine, u kome piše da „U Crnoj Gori žive sve sami čisti i pravi Srbi, koji govore srpskim jezikom, a ima ih oko 300.000 stanovnika. Većinom su pravoslavne vjere, a ima nešto malo rimokatoličke i muhamedanske vjere, ali treba znati da smo svi srpskoga porijekla i srpske narodnosti. Osim Crne Gore ima još srpskih zemalja, u kojima žive naša braća Srbi. Neki su, kao mi slobodni, a neki nijesu, nego su pod tuđinom. Svaki Srbin u Crnoj Gori dužan je poznati i ljubiti svoju cjelokupnu domovinu - sve srpske zemlje, u kojima žive naša oslobođena i neoslobođena braća Srbi. Nijedan Srbin i Srpkinja, ma koje vjere bili, ne smiju požaliti ni život za opštu srpsku slobodu, dobro i blagostanje. Treba da je brat mio, koje vjere bio, jer teško bratu bez brata“.
Komentari
