ZABORAVLJENA ISTORIJA: OVAJ URBANISTA JE NAJVIŠE ZADUŽIO BEOGRAD

U pedesetak koraka stale su na desetine skica, stručnih objašnjenja, nekoliko godina predanog rada jednog od najvažnijih Beograđana. Toliko je naime dugačka ulica, ako se tako uopšte može nazvati prostor, između Bulevara Despota Stefana i Simine,koja je dobila ime po Emilijanu Josimoviću.Ni manje ulice,ni značajnijeg Beograđanina jer upravo zahvaljuju njemu staro jezgro grada danas izgleda baš ovako.

Prvi srpski urbanista Emilijan Josimović (1821-1897) sledio je misao da čovek treba neumorno da teži proširenju svojih znanja i da će time, pored sopstvenog zadovoljstva i velikog duševnog uživanja, steći još i uzvišeno osećanje - da je postao koristan.

Rođen je 1823. godine u mestu Stara Moldava u Rumuniji, u srpskoj porodici graničarskog natporučnika ađutanta brigade, a zahvaljujući starijem bratu koji je radio sa Mišom Anastasijevićem uspeo je da se isškoluje i sa samo dvadeset dve godine završio je studije filozofije i tehnike u Beču.

Sledeći viziju jednog drugačijeg grada 1867.izradio je prve nacrte starog Beograda.Najlepši deo Beograda, do tada je bio samo naseobina u Šancu koji se nalazio između  beogradske tvrđave,Obilićevog, Topličinog i Kosančićevog venca i   delom Skadarske ulice.
Njegova analiza kvaliteta života i prepreke na koje je nailazio govore nam da se mentalitet i navike tadašnjih Beograđana ne razlikuje mnogo od današnjih stanovnika prestonice.

U prvoj proceni stanja ocenio je da je saobraćaj loše organizovan, ulice su bile krivudave i nejednakih dužina, postojala je samo jedna pijaca, a kao poseban problem, Josimović je istakao nedostatak parkova i zelenila, pijaće vode, odvodnih kanala, kaldrme i još mnogo toga.
Kako je ta oblast već bila naseljena, Josimović je morao prvo da uradi geodetsko snimanje i utvrdi postojeće stanje sa svim ulicama, kućama i radnjama. Prilikom ovog mukotrpnog rada nailazio je na mnoge teškoće i nerazumevanja. Mnoge važne ličnosti nisu htele da sarađuju jer su u njegovom poduhvatu videle ugrožavanje svojih interesa. Nije imao podršku ni od državnih i opštinskih vlasti. Samo zahvaljujući svom radu i upornosti, izradio je situacioni plan u koji je ucrtao i stotinak zgrada za koje je smatrao da su veće vrednosti i da bi ih trebalo zadržati. Zahvaljujući njemu, danas imamo predstavu o tome kako je izgledao ovaj deo Beograda pre rekonstrukcije.

Kada je kako, tako uspeo da se izbori za svoju ideju,sledeći korak je bio izrada plana uređenja. Po ugledu na evropske gradove, on se opredeljuje za rešenje pravolinijske i pravougaone mreže ulica kojim bi se olakšao i  ubrzao saobraćaj. Međutim,ulična mreža varoši u Šancu nikada nije u potpunosti ostvarena onako kako je Josimović planirao, ali je suština rešenja ipak očuvana.
Ali,tu nije bio kraj borbe sa ljudima od čijeg je potpisa zavisila, ono što mi danas kažemo, sudbina investicije.

Svestan činjenice da urbanista nema pravo na samostalno odlučivanje, nego da zavisi od uprave i administracije grada, Josimović odlučuje da o svom trošku objavi knjigu "Objašnjenje predloga za regulisanje onog dela varoši Beograda što leži u Šancu" u kojoj detaljno obrazlaže svoje zamisli i plan. To je prva stručna knjiga u oblasti urbanizma u Srbiji. Iz nje saznajemo, pored objašnjenja o važnosti širine ulica, da je prvi urbanistički plan trasirao neke od osnovnih osa današnjeg Beograda - Knez Mihailovu, Cara Dušana, Kralja Petra, ali i javne parkove na mestu nekadašnje Velike pijace, a danas Studentskog trga, kao i plan današnjeg Kalemegdana.

Prvi srpski urbanista u ovom planu navodi i važnost izgradnje keja sa stovarištem na Savi i bazenskog pristaništa na Dunavu kako bi se razvio rečni saobraćaj, što je od velikog trgovinskog značaja za Beograd, ali i uvođenje arhitekture kao opšteobrazovnog predmeta.
Iako su kasnije kritikovali njegov plan koji je isticao da se ulice moraju postavljati vodeći računa o nagibu i osobenostima zemljišta, kasnije je veliki deo njegovog plana i realizovan.

Nakon prvog, najzahtevnijeg, posla Josimović je bio i ministar građevine, direktor Direkcije železnica i Srpskog brodarskog društva, jedan od osnivača Udruženja srpskih inženjera i arhitekata i prvi urednik časopisa "Srpski tehnički list". Napisao je prve udžbenike za fakultet iz trigonometrije, matematike, mehanike, geometrije, nacrtne geometrije i perspektive i udžbenik o građanskoj arhitekturi i građenju puteva.
Prvi urbanista Beograda ostaće upamćen i po tome da je ceo posao urbanizacije uradio za  platu,  bez ikakvih beneficija i sa suprugom se 1887. godine odselio iz Beograda prvo u Šopiće,kod Lazarevca, a posle u Sokobanju, gde je Emilijan i umro 25. maja 1897. godine.