NOVO UBIJANJE MRTVIH

Groteskno zvuče tvrdnje da je Jasenovac bio samo radni logor u kojem ljudi nisu sistematski ubijani i mučeni, već da su tamo odvođeni oni koji su učinili neka nedela protiv države. Ničemu, međutim, ne koriste ni potpuno suprotni stavovi i procene nepotkrepljene dokazima o skoro milion jasenovačkih žrtava

Kada sledeći put pročitate da neko prebrojava žrtve u Jasenovcu, zapitajte se zbog čega to čini. Da li će namernim smanjivanjem broja ubijenih u najjezivijem stratištu na Balkanu iz doba Drugog svetskog rata potrti grozote koje su tamo činjene? Hoće li time sakriti činjenicu da su na tom mestu ubijana i deca od svega par meseci, čija se imena mogu naći i na zvaničnom sajtu Memorijalnog centra Jasenovac?

Da li pak oni koji taj broj preuveličavaju misle da će time dodatno pojačati već dovoljno strašnu sliku o monstruoznosti ustaša kojih su se grozili čak i nemački okupatori? Prebrojavajući žrtve, oni istovremeno zaboravljaju na njih. Pažnju javnosti skreću na sporedni kolosek, tako da u fokusu više nisu same žrtve. Iz vida se gubi da je Jasenovac mesto užasnog zločina, a žrtve se svode na puke brojke, lišene bilo kakve ljudskosti.

Uništenje naroda
Pogrešno bi, međutim, bilo zaključiti kako je potpuno svejedno da li je ubijeno 30.000, 80.000 ili 700.000 ljudi. Jer taj broj istovremeno služi kao jasan i neoboriv dokaz da je postojala namera, i ne samo da je postojala, već je na njoj ozbiljno i rađeno, da se potpuno unište svi predstavnici tri naroda - Srba, Jevreja i Roma koji su nastanjivali teritoriju NDH. A ta namera je definisana rasnim zakonima koji su doneti odmah po formiranju ustaške države.
Olako razbacivanje brojkama, međutim, dalje, otvara prostor za pojavu novih tumačenja kako je Jasenovac zapravo bio običan radni logor. To je i naslov knjige objavljene pre par meseci u Hrvatskoj. A u njoj autor Igor Vukić tvrdi, pozivajući se na hrvatske arhive, da tamo ljudi nisu sistematski ubijani i mučeni, već da su tamo odvođeni samo oni koji su učinili neka nedela protiv države.

A pod državom podrazumeva NDH, u kojoj su vladali baš ti rasni zakoni kojima su Srbi, Romi i Jevreji, samo zbog njihove nacionalne pripadnosti, praktično stavljeni van zakona. Da nije tragično, gotovo bi komično zvučale tvrdnje iz knjige da je u Jasenovcu bilo i zabave - fudbalskih utakmica, koncerata i pozorišnih predstava...

Kako tumačiti kategoričke tvrdnje da u Jasenovcu nije bilo zatočene dece, kada je najbolji poznavalac te problematike Dragoje Lukić popisao 19.432 imena stradale dece starosti do 14 godina. Prema podacima kojima raspolaže Muzej žrtava genocida, u NDH stradalo je najmanje 74.981 dete starosti ispod 14 godina. Time se, dalje, otvara prostor za razne manipulacije, uglavnom dnevnopolitičke prirode, kojima vrlo rado pribegavaju političke elite i u Zagrebu i u Beogradu.

A sa svakim izvrnutim podatkom ili relativizovanom činjenicom udaljavamo se od suštine onoga što je Jasenovac bio i pune istine o najočiglednijem primeru holokausta na Balkanu. U zapećak se baca činjenica da su na tom mestu streljani, klani, maljem i puščanim kundacima ubijani, živi spaljivani u pećima ljudi iz svih krajeva nekadašnje Jugoslavije - muškarci, žene, deca.

Proizvoljne licitacije
A među njima je, nema sumnje, najviše bilo Srba, Roma i Jevreja, ali i drugih koji su se usprotivili vlastima tadašnje NDH. Svako insistiranje na broju, to jest licitiranje je, prema mišljenju direktora Muzeja genocida u Beogradu Veljka Đurića Mišine, „osobina onih koji slabo čitaju, iz sporednih su struka (inženjeri, stomatolozi, pravnici), vole da se ističu, izgovaraju svakojake tvrdnje bez osnova“.
- Oni imaju dobru prođu kod poluobrazovanih novinara željnih velike gledanosti. Jednom rečju, nanose samo štetu - ocenjuje Đurić Mišina za „Ekspres“.

Odgovarajući na pitanje zbog čega se i danas licitira brojem jasenovačkih žrtava, on podseća i da je poznato kako komunistička vlast nije dozvoljavala šira istraživanja ratnih zločina jer bi se došlo do rezultata da su najbrojniji zločinci iz hrvatskog naroda, a najveće žrtve iz srpskog naroda.
- A to bi poremetilo politiku bratstva i jedinstva. Partizansko i komunističko rukovodstvo već početkom 1942. godine znalo je o Jadovnu i Jasenovcu i drugim stratištima. Politika ravnoteže značila je pominjanje Milana Nedića i Ante Pavelića, ustaša i četnika... Poznate su izjave pripadnika komunističkog vrha o broju stradalih u Jasenovcu. Verovatno im je to služilo kao neka vrsta podsećanja i pretnji. Politika ravnanja dovela je do toga da danas, 75 godina posle rata, ne možemo da odgovorimo na pitanja ratnih žrtava. Za to vreme lansirano je bezbroj podataka: na hrvatskoj strani se umanjuje, na srpskoj se uveličava. Tako na primer izvesni Hrvati kažu da je u Jasenovcu bilo oko 30 tisuća, a na srpskoj strani spominje se i broj od milion i četiri stotine hiljada! Licitacija je korisna za političke elite na obe strane, jer pominjanjem stratišta i stradalništva homogenizuje se narod. Istoriografija je izrekla svoj sud o tim problemima. Poznato je da se do približnih podataka može doći kroz gotovo decenijski naučnoistraživački rad ekipe stručnjaka (statističara, demografa, arhivista, bibliotekara, istoričara, arheologa) - kaže Đurić Mišina, koji je i sam autor dva dokumentarna filma o ustaškim zločinima, „Pakao NDH“ i „Koncentracioni logor Zemun“.

Bitna su imena
Ozbiljni memorijalni centri, kao što je na primer Jad Vašem u Jerusalimu, prema njegovim rečima, ne broje ratne žrtve već popisuju imena stradalnika.
- U razgovorima u Jerusalimu pitali su me o popisima žrtava, a ne o brojevima! - dodaje sagovornik „Ekspresa“.
Muzej žrtava genocida objavio je i desetak naslova posvećenih stradanju malih geografskih celina (mesnih zajednica, opština, regija), pojedinih stratišta (Jadovno), što je, kako kaže Đurić Mišina, samo delić jednog naučnoistraživačkog programa. I zaista, zar nije pogled na spisak sa imenima 83.145 identifikovanih žrtava Jasenovca (podatak iz 2013. godine koji se nalazi i na sajtu Jasenovca) dovoljan da ućutka sve one koji još uvek imaju bilo kakve sumnje u ono što se tamo dešavalo?

A za one koji i dalje ovaj ustaški logor smrti, baš kao i ceo ustaški režim, doživljavaju kao „kontroverznu priču“, hrvatski filozof Nino Raspudić je nedavno imao jedan savet - posetite Prebilovce. Taj bi savet mogla da posluša i predsednica Hrvatske Kolinda Grabar Kitarović koja je aprila ove godine podržala ideju Hrvatskog helsinškog odbora o formiranju međunarodne komisije o Jasenovcu.
- Da se tačno utvrdi prava istina, jer držim da samo istina može pomoći da se pomaknemo napred - poručila je Grabar Kitarović.

Opširnije pročitajte u štampanom izdanju Ekspresa...

Ne propustite:

VATIKAN-BEOGRAD VIA JASENOVAC 

SRAMAN TEKST HRVATSKOG NOVINARA: Jasenovac opisao kao kreativno mesto za zabavu

SRPSKI POGLED NA BLAJBURG: Zašto odmazdu komunista ne treba pravdati osvetom za Jasenovac