NAŠ DEGA: Izložba Narodnog muzeja u SANU koja je letos obradovala sve u Beogradu

Pre desetak dana završena je izložba „Edgar Dega. Trenuci posmatranja", koju su u Galeriji SANU za nepuna dva meseca videla 33.723 posetioca. Iako je izložba trajala tokom jula i avgusta, kada je u centru Beograda 40 stepeni, a znatan broj sugrađana na odmoru izvan grada, mogućnost da se vide radovi na papiru iz Narodnog muzeja u Beogradu iskoristili su mnogi.
Izložbu čije su autorke Dragana Kovačić, Milanka Todić i Jelena Dergenc činile su tri celine. Diskretno dizajnirani ambijent galerije pospešio je doživljaj autentičnog likovnog izraza čuvenog umetnika. Na samom početku, po ulasku u izložbeni prostor iz Knez Mihailove ulice, posetioci su mogli da istražuju zanimljivu hronologiju. Prateći izlomljeno ređanje odabranih godina druge polovine 19. i prve decenije 20.veka, u tri paralelne linije, mogao se sklopiti mozaik o dešavanjima u Parizu, Beogradu i životu Edgara Degaa. U skladu s ličnim interesovanjima i raspoloživim slobodnim vremenom, posetioci su mogli da dođu do zanimljivih saznanja. Tako se, recimo, moglo otkriti da je iste 1859, kada se mladi Dega nakon trogodišnjeg slikarskog usavršavanja u Italiji vratio u Pariz, nastala čuvena slika Đure Jakšića „Bakljada kroz Stambol kapiju", a „Pijanica" Eduara Manea biva odbijena za Pariski salon. Sve to je na slikovit način kontekstualizovalo i uvodilo u susret s Degaovom umetnošću.
U sledećoj prostornoj i tematskoj celini, u dekadentnoj boji lavande, bile su prvi put u Srbiji izložene Degaove fotografije, odnosno fotografije koje je uradio, kao i one na kojima se i sam pojavljuje. Narodni muzej je saglasnost za izlaganje fotografija za ovu izložbu dobio od ustanova poput Metropoliten muzeja i Muzeja moderne umetnosti u Njujorku i Geti instituta u Los Anđelesu. Iako se Dega intenzivno bavio fotografijom svega pet godina, u svom poznom životnom dobu, uspeo je da predvidi i najavi smernice kojima će u prvim decenijama 20. veka krenuti generacije mlađih umetnika kada je reč o istraživanju izražajnih mogućnosti fotografije. Dega je za kratko vreme prešao put od učenja o revolucionarnom novom vizuelnom mediju, koji je u to vreme uglavnom bio prepoznat kao sredstvo za dokumentovanje stvarnosti s velikim značajem za egzaktna istraživanja, da bi posredstvom svog analitičnog pristupa i neustrašivog i sistematičnog eksperimentisanja koje ga je odlikovalo uspeo da trasira nove mogućnosti za bavljenje fotografijom, ovoga puta - umetničkom.
Predloženi smer kretanja je posetioce izložbe nakon fotografije dovodio do poslednjeg, ujedno i centralnog dela izložbe, gde je bilo predstavljeno svih 29 radova Edgara Degaa koji se čuvaju u Narodnom muzeju u Beogradu.

Iako nismo u mogućnosti da se u Srbiji divimo Degaovim radovima u ulju, među delima iz državnog muzeja prepoznaje se većina tema koje su umetnika opsedale i inspirisale tokom čitavog života. Pre svega, balerine u pokretu, u vidu skice, studije raspoloženja, predloška za skulpturu ili kompoziciju od nekoliko plesačica. Neki od radova Edgara Degaa moći će ponovo da se vide u centralnoj zgradi Narodnog muzeja naredne godine

Reč je o radovima na papiru, počev od crteža i jednostavnih skica, do pastela i monotipija. Integralno izloženi Degaovi radovi iz Narodnog muzeja najvećim delom potiču iz nekadašnje kolekcije Eriha Šlomovića, koja se nakon tragične kolekcionarove smrti 1949. čuva u Narodnom muzeju u Beogradu kao državno vlasništvo. Degaovi radovi iz Šlomovićeve kolekcije dopunjeni su nekolicinom drugih, poput za muzej otkupljene „Glave Firentinca", crteža koji svedoči o Degaovom klasičnom slikarskom obrazovanju tokom pedesetih godina 19. veka, dok je učio kopiranjem starih majstora. Vredi pomenuti i izuzetan veliki pastel „Žena koja izlazi iz kade", a koji je 1931. otkupio Milan Kašanin na javnoj licitaciji u Parizu kao direktor tadašnjeg Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, koji je ubrzo nakon te godine pripojen Narodnom muzeju.
Iako nismo u mogućnosti da se u Srbiji divimo Degaovim radovima u ulju, među delima iz državnog muzeja prepoznaje se većina tema koje su umetnika opsedale i inspirisale tokom čitavog života. Pre svega, balerine u pokretu, u vidu skice, studije raspoloženja, predloška za skulpturu ili kompoziciju od nekoliko plesačica. Prepoznate su scene iz modernijih baletskih koreografija pariske opere ili scene uvežbavanja. Uvek kada su balerine posredi, Dega se bavio njihovim pokretom, trudom i naporom. Na sličan način je tretirao i žene pri toaleti. Prepoznaje se da je, beležeći često banalne trenutke svakodnevne rutine, Dega nastojao da u njima pronađe ono suštinski životno i ljudski, nešto što izmiče u svakodnevici sve snažnijeg ubrzanja koje je odlikovalo njegovo vreme. Dega je u kolekciji iz Narodnog muzeja zastupljen s nekoliko crteža konjanika, što je svedočanstvo njegove velike pasije kada su posredi konjički sportovi u prvim decenijama 20. veka, i pastelom „Glava kriminalca", koja oslikava umetnikovo istraživanje ljudske fizionomije i uverenje da se u fizičkim odlikama lika kriju tajne duha. Dega se tokom plodnog stvaralačkog veka manje bavio portretom. Ipak, u kolekciji Narodnog muzeja čuva se izuzetan portret „Čovek u mekom šeširu", izveden u pastelu, u kojem su posetioci izložbe „Edgar Dega. Trenuci posmatranja" mogli da uživaju. Naposletku, postavku su upotpunile četiri grafike, izvedene tehnikom monotipije, za koju je Dega bio uveren da ju je lično izumeo. Jedna među njima nosila je prikaz žena iz bordela. U tematskom smislu se otkriva da je Edgar Dega svojim radovima bio svedok urbanog života koji ga je okruživao, od elitnih vidova kulture i zabave kao što je bila opera s baletom, preko večernjih nastupa na brojnim kafe-koncertima koje je posećivala skromnija publika, sve do margina društva, kriminala i bordela. Beležeći i izdvajajući trenutke života posmatranjem, Dega nas na autentičan način uverava o svom celovitom doživljaju, omogućavajući nam da razumemo svet iz njegovog vremena.

Posetioci izložbe kojom je Narodni muzej u Beogradu gostovao u Galeriji SANU bili su u prilici da dožive postavku kroz redovna stručna i autorska tumačenja i razgovore sredom u 13 i četvrtkom u 17 časova, kao i putem četiri tematska predavanja koja su održale autorke dopunjujući postavku projekcijama i predstavljajući kompleksnu umetnikovu ličnost i opus. Pored predavanja o Degaovom načinu posmatranja i viđenja, koje je održala Dragana Kovačić, o umetnikovim snažnim vezama s tradicionalnom umetnošću, o čemu je govorila Jelena Dergenc, i o fotografiji, o čemu smo slušali od Milanke Todić, brojni posetioci su čuli i predavanje Ivane Medić o značaju muzike u Degaovom stvaralaštvu. Za mlađu publiku i odrasle, Narodni muzej je tokom trajanja izložbe organizovao i tri radionice i likovni konkurs u okviru kojih su učesnici mogli da saznaju i oprobaju se u načinu crtanja svojstvenom Edgaru Degau.
Uz zadovoljstvo posetilaca i organizatora zbog prilike da tokom leta zainteresovani upoznaju deo nacionalne kulturne baštine, krećemo se u susret narednoj godini, kada će neki od radova Edgara Degaa moći ponovo da se vide u centralnoj zgradi Narodnog muzeja.