PREDIĆ U SANU: Dakle, Vi ste taj Uroš Predić

Godinu dana nakon smrti Uroša Predića, 1954, u zrenjaninski Narodni muzej dospeo je gotovo celokupan inventar slikarevog beogradskog ateljea, što je i poslužilo kao osnov za izložbu u SANU, koju čine 32 njegova rada (slike, crteži, studije), vajarski i crtački radovi drugih autora koji su predstavljali ovog umetnika, kao i lični predmeti, nameštaj, fotografije, posetnice, razglednice, pisma, ordenje, dnevnik, slikarski rekviziti i materijal, katalozi, knjige, časopisi

U Galeriji Srpske akademije nauka i umetnosti, povodom 160 godina od rođenja slikara, otvorena je izložba „Dakle, Vi ste taj Uroš Predić".

Izložba je premijerno bila postavljena u Narodnom muzeju u Zrenjaninu od 7. decembra 2017. do 28. februara 2018, s obzirom na to da ova ustanova čuva vredan legat velikog srpskog slikara i akademika.
Autorka izložbe, istoričarka umetnosti Olivera Skoko odlučila je da dela velikana budu donekle u senci njegovog života i karaktera, i ovom izložbom na atraktivan način je ispričala priču o umetniku i umetnosti.
Samo godinu dana nakon smrti Uroša Predića, 1954, u zrenjaninski Narodni muzej dospeo je gotovo celokupan inventar slikarevog beogradskog ateljea, što je i poslužilo kao osnov za ovu izložbu, koju čine 32 njegova rada (slike, crteži, studije), kao i vajarski i crtački radovi drugih autora koji su predstavljali ovog umetnika. Takođe, na postavci su izloženi lični Predićevi predmeti, nameštaj, fotografije, posetnice, razglednice, pisma, ordenje, dnevnik, slikarski rekviziti i materijal, katalozi, knjige, časopisi...
Prvi put nakon preseljenja u Zrenjanin, 1954. godine, atelje Uroša Predića se, ovim gostovanjem u Galeriji SANU, sada vraća u Beograd i pred prestoničku publiku.

 

Kuriozitet izložbe je čuvenu slika „Kosovka devojka", u vlasništvu Muzeja grada Beograda, koju publika našeg grada ponovo ima prilike da vidi nakon dužeg vremena
Život i stvaralaštvo Uroša Predića prikazani su u vidu tematskih segmenata, od njegovog školovanja u rodnom Orlovatu, preko Pančeva, Beča, putovanja po Italiji, te povratka u zavičaj, do konačnog preseljenja u Beograd, gde je i umro 1953. godine. Takođe, posebno je istaknut Predićev rad kao ikonopisca i portretiste, njegov odnos sa članovima familije, kao i sa slikarima Pajom Jovanovićem i Stevanom Aleksićem, te naučnikom Mihajlom Pupinom. Bogata sačuvana korespondencija omogućava nam da sagledamo i kontakte koje je imao sa savremenicima, istaknutim pojedincima iz političkog, kulturnog, privrednog i verskog života. Na izložbi su predstavljeni i dečji crteži Uroša Predića, koje je radio kada je imao između 10 i 12 godina, kao i nedovršena slika „Kamenovanje Svetog Stefana", koja se smatra njegovim poslednjim delom.
Prvi put prikazani su crteži po kojima je radio ikone za Njegoševu kapelu na Lovćenu, koja je srušena. Jedna od najpoznatijih Predićevih slika, „Vizija u oblacima", zauzela je posebno mesto, uz detaljnu interpretaciju slike sa upisanim objašnjenjima. Na izložbi je predstavljen i gimnazijski crtež koji je uradio Mihajlo Pupin, Urošev prijatelj još od ranih školskih dana.
Poseban segment posvećen je odnosu Predića prema Zrenjaninu, od prvih dolazaka u taj grad još u detinjstvu, preko velikog uzora koji je imao u bečkerečkom slikaru Konstantinu Danilu, te kontaktima sa ovdašnjim prijateljima i rođacima, do odluke grada da jednu ulicu nazove njegovim imenom. Ova izložba, organizovana povodom 160 godina od Predićevog rođenja, pokušaj je da Narodni muzej u Zrenjaninu još jednom ukaže ne samo na veličinu slikarevog značaja već i na njegov neraskidiv odnos s tim gradom, i to kroz legat koji ovu ustanovu čini i privilegovanom i jedinstvenom kada je reč o životu Uroša Predića.
Prvi put nakon preseljenja u Zrenjanin 1954, atelje Uroša Predića se, ovim gostovanjem u Galeriji SANU, sada vraća u Beograd i pred prestoničku publiku
Autorka izložbe, Olivera Skoko, navodi da je Uroš Predić bio visok 182 centimetra, koščat, vitak, uskih ramena, uspravnog držanja. Kada ga je arhimandrit manastira Grgeteg - Ilarion Ruvarac prvi put ugledao, rekao mu je: „Dakle, Vi ste taj Uroš Predić. Ja sam Vas zamišljao kao nekog bucova, a Vi se otegli kô gladna godina!" Još od mladosti je imao brkove i kratku stilizovanu bradu. Bio je kratkovid i nosio je naočare. Uvek je bio uredan i elegantan. Kada bi radio u ateljeu, preko odela bi oblačio slikarski mantil.
Odrastajući u velikoj porodici, kao najmlađi sin, a uz to bez sopstvenih potomaka, Uroš Predić je bio jednako vezan za roditelje, ali i za decu svoje braće. Otac Petar Predić je važio za jednog od najobrazovanijih sveštenika u Temišvarskoj eparhiji. Iz rodnih Sremskih Karlovaca došao 1841. u Orlovat. Sećajući se njegovog lika, Uroš će ga nacrtati u svom skicen-bloku i uz to napisati: „Tata. Ovako je izgledao pet dana pre smrti pri našem rastanku 9. oktobra dva i po sata posle podne, god. 1880. Ovo sam plačući crtao napamet na parobrodu kojim sam putovao za Peštu-Beč."
Majka Marija, rođena Ilijević, iz Crepaje, iako bez formalnog obrazovanja, bila je veliki oslonac i suprugu i sinovima. I pored velikih obaveza u kući, stizala je da čita i, kako je sam Uroš govorio, „vazda je visoko cenila sve što čoveka uzdiže iznad praha svagdašnjice". I dok se od oca oprostio crtežom, uz majku je proveo poslednje trenutke njenog života, o čemu svedoči sačuvana maramica pored koje je napisao da je njome svetom vodicom osvežavao majčino lice.

Autorka izložbe Olivera Skoko odlučila je da dela velikana budu donekle u senci njegovog života i karaktera, i ovom izložbom na atraktivan način ispričala je priču o umetniku i umetnosti
Nabrajajući njegove savremenike, Olivera Skoko konstatuje da se retko kad pisalo i govorilo o Urošu Prediću a da se nije pomenuo i Paja Jovanović. Poredili su njihov rad i životna kretanja, videli u njima rivale, takmace, a opet nisu ignorisali da je reč o dvojici savremenika, akademskih realista, dugovečnih umetnika, portretista od imena i od posla. Povezivala ih je ista banatska zemlja na kojoj su rođeni. Uroš u Orlovatu, Paja u Vršcu. Obojica su završili Bečku akademiju kod istog profesora, Kristijana Gripenkerla.
Izložba u Galeriji SANU, za razliku od zrenjaninske postavke, obuhvata i tri portreta u vlasništvu Umetničke zbirke SANU (Marko Murat, Ksenija Atanasijević i Vuka Velimirović), Portret Mihajla Pupina, koji pripada Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini Idvor, a kuriozitet beogradske izložbe je svakako čuvenu slika „Kosovka devojka", u vlasništvu Muzeja grada Beograda, koju publika našeg grada ponovo ima prilike da vidi nakon dužeg vremena.
Izložba će biti otvorena do 15. aprila, a u toku trajanja biće organizovana predavanja, projekcije, kao i stručna vođenja.

 

Poslednji značajan srpski ikonopisac

Uroš Predić rođen je u Orlovatu 1857. Nakon završene gimnazije, pančevačke realke, koja je kasnije nazvana po njemu, otišao je na školovanje u Beč 1876. Umetničku akademiju u Beču završio je 1880, u klasi profesora Gripenkerla. U toku studija dobio je Gundelovu nagradu za slikanje uljem po muškom modelu.
Od 1882. radio je u privatnom ateljeu profesora Gripenkerla. Od 1883. do 1885. bio je asistent Umetničke akademije u Beču. U to vreme, po uputstvu profesora Gripenkerla i arhitekte Hanzena, izradio je 13 slika mitološke sadržine za friz parlamenta u Beču.
Godine 1885. vraća se u Orlovat i radi seriju slika iz života lokalnih seljaka. Od 1886. do 1889. godine boravi u Beogradu, a od 1890. do 1893. u Novom Sadu i Starom Bečeju. Zatim se ponovo vraća u Orlovat, gde boravi do 1909, kada prelazi u Beograd, gde ostaje do smrti.
Godine 1888. prvi put je u Beogradu izlagao svoje slike. U svom slikarskom opusu najviše je negovao portret, žanr s nacionalnim motivima i predstave istorijske tematike. Čuveni su njegovi portreti članova Srpske kraljevske akademije, zatim žanr predstave „Na studencu", „Vesela braća" i „Siroče na majčinom grobu", kao i istorijske scene „Kosovka devojka" i „Bosansko-hercegovački begunci". Između ostalog, bavio se i oslikavanjem ikonostasa, zbog čega se smatra da je poslednji značajan srpski ikonopisac. Među njegovim ikonostasima ističe se ikonostas bečejske pravoslavne crkve i ikonostas u kapeli Bogdana Dunđerskog.
Godine 1896. izabran je za dopisnog člana, a 1910. za redovnog člana Srpske kraljevske akademije. Bio je jedan od osnivača Umetničkog udruženja „Lada" 1904. godine i dugo je ostao predsednik tog udruženja. Jedan je do osnivača Udruženja likovnih umetnika u Beogradu 1919. i prvi njegov predsednik. Umro je 11. februara 1953. u Beogradu, a sahranjen je, prema sopstvenoj želji, u Orlovatu.
Sve Predićeve izložbe

Samostalne izložbe:
1888. Prva samostalna izložba, Beograd
1890. Novi Sad, Sremski Karlovci, Pančevo, Vršac
1910. Beograd
1920. Beograd
1949. Beograd i Novi Sad, s Pajom Jovanovićem
Grupne izložbe:
Jugoslovenske izložbe, I, III, IV
Izložbe „Lade", II-VIII, XIII-XIV, XVI, XXI-XXV
1889. Svetska izložba, Pariz
1907. Srpska izložba, London
1911. Međunarodna izložba, Rim
1921. Izložba likovnih umetnika iz Beograda, Sombor
1927. Staro srpsko slikarstvo u Vojvodini, Novi Sad
1930. Jugoslovenska izložba, London
1946. Prva izložba Vojvodine, Novi Sad
1947-48. Slikarstvo i vajarstvo naroda Jugoslavije XIX i XX veka, SSSR-Poljska-Čehoslovačka-Mađarska
1948. Savremeni vojvođanski likovni umetnici, Novi Sad
1951. Novi Sad kroz istoriju, Novi Sad
1951. Pejzaži Beograda, Beograd