SAMO U NJU ORLEANSU: Džez na sahrani

Samo u ovom, najvećem gradu američke države Luizijane zadržao se običaj da pokojnika, uz porodicu i prijatelje, u bolji svet prati i trubački orkestar

Kada je Goran Bregović napravio „Orkestar za svadbe i sahrane", nama na Balkanu delovalo je kao da se šali. Međutim, stanovnici Nju Orleansa u Americi takve stvari shvataju krajnje ozbiljno. Naime, džez orkestri koji tokom pogreba sviraju, ne samo tužnu i duhovnu muziku već i brže pesme, za njih su najnormalnija stvar na svetu! Međutim, zanimljivo je da taj običaj postoji samo u ovom, najvećem gradu u državi Luizijani, koji nazivaju kolevkom džeza. Pokojni džez muzičar Deni Barker u knjizi „Burbon strit blek" ove muzičke sahrane opisuje kao neku vrstu „velikih proslava". Prema njegovim rečima, koreni džez pogreba datiraju još iz Afrike, gde se proslavljaju svi važni datumi i događaji u životu čoveka, pa i sama smrt. Biser multikulturalizma Džez sahrane nose jake evropske i afričke kulturne uticaje. Kada su, pre četiri veka, robovi dovedeni u Ameriku, oni su sa sobom poneli i brojne običaje i duhovne prakse. Tako su plemena Joruba iz Nigerije i Dahumenas iz Beninana u Luizijanu doneli običaj da sviraju tokom pogreba. Nastavili su to da čine sa idejom da se „bratu ili sestri obezbedi pristojna sahrana", a da se članovima porodice pokojnika omogući da i u bolu ostanu jaki. Kako je vreme prolazilo, ovi pojmovi su ostali ukorenjeni u afričkoj ideologiji, koja se bori za prava Afroamerikanaca i zasniva se na osnovnim principima socijalne pravde. Kao kod mnogih bratstava ili sindikata, troškove organizacije sahrane pa i angažovanja muzičara idu na teret društava za osiguranje. Tokom kolonijalnog perioda to se prirodno sjedinilo s nama poznatim običajem da vojni duvački orkestri pozivaju građane na sve svečanosti ili okupljanja. Da se ova praksa održi do danas, možda i presudnu ulogu imale su afroameričke protestantska i katolička crkva. Za razliku od belačkih crkvenih zajednica, one su početkom 20. veka podržale angažovanje džez orkestara na sahranama. Interesantno, ovo se poklopilo i s vudu magijom, koju su praktikovali doseljenici s Haitija. Oni, kad neko umre, kroz razne rituale „zadovoljavaju duhove koji štite mrtve". Za potpuni miltikulturalni mozaik važno je reći da je slične obrede sprovodilo i domorodačko indijansko pleme Mardi Gras.

Smrt je deo života Kako izgleda jedna takva sahrana? Tipična procesija počinje sviranjem marša dok porodica, prijatelji i bend kreću iz kuće ili crkve do groblja. Tokom marša, orkestar svira tužne kompozicije i himne. Nakon što pokopaju preminulog ili mrtvačka kola napuste povorku, što se smatra konačnim pozdravom, bend počinje sa življim ritmom i veselijim numerama. Na putu ka groblju najčešće se čuju spore melodije, poput prigodne pesme „Bliže tebi, Bože", da bi u povratku bend zasvirao vatreniju numeru „Kada sveci marširaju". Umesto konačnog zbogom „telu koje ide ka slobodi", crnci iz Nju Orleansa preminulog će ispratiti muzičkom katarzom i nekom tipom plesa. Da bi „proslavili život pokojnika", kako dolikuje, pridružuju im se i posmatrači, koji samo uživaju u muzici. Prolaznici koji pomažu ceremoniji držeći suncobran ili maramicu u vazduhu nazivaju se druga postava. Sidni Beket, poznati džezer iz Nju Orleansa, posle posmatranja jedne ovakve „proslave" izjavio je: „Muzika je ovde isto toliko deo smrti kao i života".

USPRAVLJAJU MRTVACE
Kada se govori o sahranama u Nju Orleansu, treba pomenuti posebno bizaran običaj koji se sve češće praktikuje u poslednje vreme. Nakon smrti, porodica i prijatelji pokojnika uzimaju njegovo telo i, umesto u sanduk, stavljaju ga u uspravni položaj da „sedi" za stolom ili na krevetu, kao što je to činio tokom života. Oko njega postavljaju piće ili cigare koje je voleo, kao i predmete koje je često upotrebljavao. Nije poznato koliko dana tako drže pokojnika pre klasičnog pokopa, ali se zna da ovo izaziva brojne kritike jer većina to tumači kao skrnavljenje mrtvaca.