KRATKA ISTORIJA BOMBARDOVANJA BEOGRADA

Zabeleženo je da je za Beograd, tokom 7.000 godina istorije postojanja naselja na ušću Save u Dunav, vođeno čak 115 ratova, a grad je 44 puta bombardovan

Mir nedeljnog jutra 6. aprila 1941. godine u Beogradu je najpre prekinula buka avionskih motora, a potom i eksplozije prvih bombi koje su iznad glavnog grada Jugoslavije izbacili nemački bombarderi. Njih 234, u pratnji 120 lovaca. Prvi nalet bio je u 6.30. Istog dana usledila su još tri naleta bombardera. Bombardovanje je ponovljeno i 7, 11. i 12. aprila, kada su Nemci konačno ušli u grad.

Poginulo je 2.274 ljudi, mada neke procene govore da je žrtava bilo nekoliko puta više. Porušeno je 627 zgrada, veoma oštećena 1.601 zgrada, delimično oštećeno 6.829 zgrada, uključujući deo zgrade Starog dvora. Najznačajniji spomenik kulture, Narodna biblioteka sa 350.000 knjiga, uništena je već prvog dana bombardovanja.

Bio je to, nema sumnje, najrazorniji napad koji je Beograd do tada doživeo, a čiju 77. godišnjicu obeležavamo na dan kada izlazi ovaj broj „Ekspresa". Njeni efekti su, reklo bi se, u potpunosti opravdali naziv koji je operacija bombardovanja dobila "Strafgericht" - Strašni sud.

Nije, nažalost, ovo bio ni prvi ni poslednji put da je Beograd razaran. Zabeleženo je da je za Beograd, tokom 7.000 godina istorije postojanja naselja na ušću Save u Dunav, vođeno čak 115 ratova, a grad je 44 puta bombardovan.

Beograd kao da je od samog početka upotrebe vatrenog oružja u Evropi bio poligon za njegovu upotrebu. Bez obzira na to da li su u pitanju prvi primitivni topovi, moderna artiljerije, avionske bombe ili krstareće rakete.

Na meti Austrijanaca i Nemaca Beograd se našao nekoliko puta u više epoha. Bilo da je predstavljao mesto okršaja sa Osmanskim carstvom, ili je bio poprište sukoba u dva svetska rata.
Britanske i američke bombe rušile su Beograd u devet talasa u 20. veku. Osam puta su to radili od aprila do septembra 1944. godine. Deveti put trajao je praktično 78 dana, jer gotovo da nije bilo dana tokom NATO bombardovanja 1999. godine da na nišanu Alijanse u okviru operacije „Saveznička sila" nije bila neka od meta u Beogradu ili u njegovoj okolini.

Za ostala bombardovanja odgovorni su uglavnom Turci, koji su prvi i uperili topove ka zidinama grada od 4. do 21. jula 1456. godine. Sledeći put napadači su bili Austrijanci, 1688. godine. Od eksplozije skladišta oružja tada je stradalo mnogo ljudi i oko 4.000 beogradskih kuća. Potom je, dve godine kasnije, u šestodnevnoj turskoj opsadi Beograd ponovo gotovo do temelja razoren. Preživeli Srbi uglavnom su se sklonili preko Save i Dunava kako bi izbegli tursku represiju.
Ponovo su Turci gađali varoš beogradsku onda kada je u nju 1806. godine prodro Karađorđe sa ustanicima. Mesec dana trebalo je srpskoj vojsci da osvoji samu tvrđavu i da neutrališe tursku posadu.

Poslednje tursko bombardovanje započelo je u jutarnjim časovima 17. juna 1862. godine, kao posledica srpsko-turskih sukoba posle incidenta na Čukur-česmi. Artiljerijski napad trajao je ceo dan i pričinio je Beogradu velika materijalna razaranja. Međutim, bio je to samo uvod u konačno oslobođenje i proglašenje nezavisnosti Srbije 16 godina kasnije.

Štafetnu bombardersku palicu potom su preuzeli Austrougari. Prve granate ispaljene su na Beograd 28. jula 1914, sa austrijskog monitora Bodrog, koji je iz pravca Zemuna, u senci Kalemegdana, skliznuo u Savu. Ironično, ali ostaci ovog plovila danas služe kao pristan na Adi Huji. Bombardovanje je nastavljeno sve dok grad nije pao u ruke osvajača, koji su ipak morali da ga napuste posle pobede srpske vojske u Kolubarskoj bici.

Razaranja su, međutim, nastavljena tokom 1915. godine, kada su Austrougarima u pomoć pritekli i Nemci. Grad je konačno pao 11. oktobra 1915. i pod okupacijom je ostao naredne tri godine.
Usledilo je, potom, već pomenuto šestoaprilsko bombardovanje 1941. godine, a krvavi april ponovio se i tri godine kasnije, s tim što su ovog puta glavni protagonisti bili Amerikanci i Britanci. Na Uskrs, 16. aprila 1944. godine došao je prvi udar. Nastavljeni su i sledećeg dana, pa potom 21. i 24. aprila, 18. maja, 6. juna, 8. jula i 3. septembra. U ovim akcijama stradalo je više od 4.000 ljudi. Rušeni su koloseci u savskom priobalju, aerodrom, fabrike „Ikarus", „Rogožarski", „Zmaj", „Teleoptik", brodogradilište, rafinerija na Čukarici. Gađani su i mostovi, Staro sajmište, ali i „Albanija", Terazije, Tehnički i Pravni fakultet, Bajlonijeva pijaca, gde je nastradalo mnogo civila. U Aleji žrtava bombardovanja 1944. na Novom groblju nalaze se ploče sa imenima 313 žrtava, među kojima 71 žena i 16 dece.

Do sledećeg i, nadamo se poslednjeg bombardovanja prošlo je 45 godina. Tokom 78 dana NATO bombardovanja Beograd je pretrpeo značajna direktna i kolateralna razaranja. Između ostalog, uništen je simbol Beograda - Avalski toranj, zgrade Generalštaba i Ministarstva odbrane, Republičkog i Saveznog MUP-a, poslovni centar „Ušće", pogođene su zgrade Vlade Srbije, zgrada RTS-a, kineska ambasada...