Mala istorija OI: Nezaboravno sećanje na DOGODILO SE PRVI PUT

Ovog puta, a treći put u istoriji, poprište događaja je prestonica Francuske – Pariz.

Prošlost nas podseća da su Igre kakve poznajemo danas zapravo utemeljene na primeru antičkih Olimpijskih igara koje su stari Grci održavali u čast boga Zevsa još osam vekova pre nove ere.

Takođe, i da su prve moderne Letnje olimpijske igre održane još 1896. godine u Atini. U međuvremenu postale su mnogo više od sporta, odnosno globalni planetarni sportsko-medijski događaj i spektakl.

Međutim, malo ko zna da su preteče modernih Olimpijskih igara bile one održane 26. avgusta 1880. na obali Palićkog jezera nedaleko od Subotice. Takmičari su se nadmetali u tri discipline – bacanju kugle, skoku udalj i rvanju.

U sportskoj stručnoj literaturi ove igre priznate su kao preteča modernih Olimpijskih igara.

Idejni tvorac, organizator i mecena igara organizovanih 16 godina pre obnovljenih Igara u Atini 1896. godine, odnosno prvih Igara modernog doba, bio je veleposednik Lajoš Vermeš.

Za potrebe održavanja igara Lajoš Vermeš izgradio je brojne objekte koji i danas postoje na obali Palićkog jezera. Nekadašnje olimpijsko selo činili su sadašnja “Riblja čarda“, nekada fiskulturna dvorana, kao i vila “Bagojvar“ ili Sovina kula koja je bila predviđena za smeštaj sportista. Deo ove priče su i vila “Lujza“ koju je Vermeš podigao za svoju majku, kao i “Vermeš“ vila koja je danas Eko-centar.

Šta se sve događalo, uglavnom prvi put, i po čemu svet pamti Igre od prvih do 33. koje se od 26. jula do 11. avgusta održavaju u Gradu svetlosti.

Atina, 1896. godine:

Prve olimpijske igre modernog doba.

Pariz, 1900. godine

Prvi put na OI učestvovale su i žene, i to u tri takmičarske discipline: jedrenju, tenisu i golfu.

Sent Luis, 1904. godine

Treće Olimpijske igre bile su prve održane izvan granica Evrope.

London, 1908. godine

Prvi put održan je svečani defile učesnika na ceremoniji otvaranja. Takođe, i prvi put se maraton trčao na deonici od 42 kilometra i 195 metara.

Stokholm, 1912. godine

Prve Igre na kojima su se takmičili sportisti sa svih pet kontinenata. Prvi put učestvovali su sportisti Kraljevine Srbije, i to sa timom od pet članova. Uveden je i foto-finiš, odnosno elektronsko merenje vremena.

Antverpen, 1920. godine

Prvi put su olimpijskim pobednicima dodeljivane srebrne medalje sa pozlatom. Do tada medalje su pravljene od čistog zlata. Prvi put učestvovali su sportisti zajedničke države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, i to samo fudbaleri. Prvi put je predstavnik sportista zemlje domaćina položio olimpijsku zakletvu. Prvi put je na stadionu na jarbol podignuta bela olimpijska zastava sa pet raznobojnih prepletenih krugova, koji simbolizuju jedinstvo pet kontinenata.

Pariz, 1924. godine

Prvi grad koji je dva puta bio domaćin Igara. Prvi put je promovisano olimpijsko geslo “Brže, više, jače!“ (“Citius, altius, fortius!“). Jugoslovenski gimnastičar Leon Štukelj osvojio je prve medalje za zajedničku državu, zlato u višeboju i na vratilu. Prvi put izgrađeno je olimpijsko selo i to po zamisli ideologa Olimpijskih igara Pjera de Kubertena. Prvi put su se na svečanom zatvaranju pojavile zastave Međunarodnog olimpijskog komiteta (MOK), zemlje domaćina i zemlje domaćina narednih Igara.

Amsterdam, 1928. godine

Grci su se prvi put pojavili na čelu “parade nacija“, kao sportisti iz postojbine Olimpijskih igara. Od tada pa zauvek Grci predvode defile na svečanom otvaranju. Zemlje zatim izlaze po abecednom redu, a poslednja je zemlja domaćina. Prve Igre na kojima je upaljen olimpijski plamen, koji je goreo sve vreme trajanja takmičenja.

Los Anđeles, 1932. godine

Prvi put uvedeno je pobedničko postolje na kojem su dodeljivane medalje.

Berlin, 1936. godine

Uspostavljena je i tradicija da olimpijski plamen iz grčke Olimpije putuje do domaćina Igara.

London, 1948. godine

Prve Igre nakon Drugog svetskog rata. Prvi put uvedeni su piktogrami, odnosno posebni grafički simboli za svaki sport.

Helsinki, 1952. godine

Prvi put učestvovali su sportisti Sovjetskog Saveza i Narodne Republike Kine.

Melburn, 1956. godine

Prve Igre održane na najmanjem kontinentu. Takođe, ovo su i Igre na kojima su prvi put takmičenja održana na dva kontinenta. Razlog – zbog strogog zakona o uvozu životinja u Australiju, konjička takmičenja priređena su u švedskom Stokholmu pet meseci ranije.

Rim, 1960. godine

Više od 100 TV stanica iz Evrope, SAD, Kanade i Japana prenosilo je nadmetanja najboljih sportista sveta. Bili su to prvi direktni TV prenosi sa OI. Ekspedicija Jugoslavije prvi put je brojala trocifren broj sportista, 120. Održane su i prve Paraolimpijske igre.

Tokio, 1964. godine

Prve Igre na azijskom kontinentu. Takođe, i prve koje su posredstvom satelita prenošene širom sveta.

Etiopljanin Abebe Bikila postao je prvi olimpijac koji je odbranio titulu u maratonu. Kasnije je njegov podvig ponovio istočnonemački maratonac Valdemar Cirpinski, olimpijski šampion iz Montreala i Moskve.

Meksiko Siti, 1968. godine

Prvi put je olimpijski plamen upalila žena, meksička atletičarka Norma de Sotelo. Prvi put uvedena je zvanična doping kontrola za sportiste. Prvi diskvalifikovani bio je švedski takmičar u modernom petoboju Hans-Gunar Liljenval zbog korišćenja alkohola (?!). Prvi put su samostalno nastupili sportisti Demokratske Republike Nemačke.

Prvi put je jedan čovek, po automatskom merenju vremena, 100 metara trčao ispod deset sekundi. Olimpijski pobednik Amerikanac Džim Hajns postigao je rezultat 9,95.

Prvi put viđena je nova tehnika u skoku uvis, skok sa leđima okrenutim letvici. Ova tehnika dobila je naziv “Fozberi“, po njenom utemeljivaču, američkom skakaču Diku Fozberiju, osvajaču zlatne medalje na ovim igrama.

Minhen 1972. godine

Prvi put su Igre prekinute na 34 časa zbog terorističkog napada na izraelske sportiste u olimpijskom selu, koji su izveli pripadnici palestinske organizacije “Crni septembar“. Prvi put uvedena je i ceremonija zakletve sudija. Hajdi Šiler je prva žena koja je u ime sportista položila zakletvu.

Košarkaši SAD su u finalnom meču protiv Sovjetskog Saveza pretrpeli prvi poraz u istoriji Olimpijskih igara.

Montreal, 1976. godine

Prvi put su plamen zajedno upalile dve osobe, tinejdžeri Sandra Henderson i Stefan Prefonten, simbolišući jedinstvo dvojezične Kanade. Četrnaestogodišnja Rumunka Nađa Komaneči postala je prva gimnastičarka koja je za svoju vežbu dobila čistu desetku.

Moskva, 1980. godine

Prve (i jedine) Olimpijske igre održane u nekoj socijalističkoj zemlji i članici tadašnjeg Varšavskog pakta. Kubanac Teofilo Stivenson prvi je (i jedini) bokser koji je treći put zaredom postao olimpijski šampion.

Los Anđeles, 1984. godine

Prvi put su jugoslovenski sportisti osvojili dvocifren broj medalja – ukupno 18, sedam zlatnih i bronzanih i četiri srebrne. S ovim bilansom Jugoslavija je bila deveta najuspešnija zemalja na Igrama. Održana je prva maratonska trka za žene. Kineski sportisti osvojili su prvu zlatnu olimpijsku medalju. Ksu Haifeng trijumfovao je u disciplini 50 metara malokalibarskim pištoljem.

Amerikanka Meri Lu Reton prva je olimpijska šampionka u gimnastičkom višeboju izvan Istočne Evrope. Podsetimo, izuzev Rumunije, druge istočnoevropske države bojkotovale su Igre.

Seul, 1988. godine

Krista Luding-Rotenburger iz Istočne Nemačke postala je prva, i do sada jedina, sportistkinja koja je u istoj godini osvojila medalju i na Zimskim i na Letnjim olimpijskim igrama. U Kalgariju 1988. godine uzela je zlato u brzom klizanju, a sedam meseci kasnije srebro u biciklizmu. Entoni Nesti iz Surinama prvi je tamnoputi olimpijski šampion u plivanju. Osvojio je zlato na 100 metara leptir-stilom.

Barselona, 1992. godine

Prvi put takmičile su se države nastale raspadom Jugoslavije. Bile su to Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Slovenija. Prvi put su na košarkaškom turniru zaigrali NBA profesionalci.

Atlanta, 1996. godine

Prvi put Letnje i Zimske olimpijske igre nisu održane iste godine. Održan je prvi ženski fudbalski turnir. Prvi put su sportisti Srbije i Crne Gore učestvovali pod imenom Savezna Republika Jugoslavija. Prvi put su se na Olimpijskim igrama pojavili Slovačka, Češka i Makedonija.

Sidnej, 2000. godine

Australijanka Keti Frimen postala je prva sportistkinja koja je na istim Igrama upalila olimpijski plamen i osvojila medalju, zlatnu na 400 metara.

Atina, 2004. godine

Prvi put olimpijski plamen je obišao čitav svet, pet kontinenata. Prvi put su dešavanja na Igrama prenošena i posredstvom interneta. Prvi put od 1992. godine, kada je dozvoljeno učešće NBA igrača, košarkaška reprezentacija SAD pretrpela je poraz – od Portorika 73:92.

Peking, 2008. godine

Prvi put su televizijski prenosi emitovani u visokoj rezoluciji. Srbija je prvi put učestvovala pod svojim imenom. Na Igrama su se prvi put takmičili i sportisti iz Crne Gore.

London, 2012. godine

London je postao prvi grad koji je tri puta organizovao Olimpijske igre.

Rio de Žaneiro, 2016. godine

Prvi put su Igre dodeljene nekom južnoameričkom gradu. Prvi put su sva takmičenja održana tokom zimskog perioda u zemlji domaćina. Na Olimpijskim igrama u brazilskom Rio de Žaneiru 2016. godine učestvovalo je više od 11.300 sportista iz 207 država, što je nezvanični rekord.

Tokio, 2021. godine

Na Igrama u Tokiju, olimpijski sportski program doživeo je pravu evoluciju uvođenjem novih sportova i disciplina. Takmičenje se odvijalo u 339 disciplina u okviru 33 sportske grane sportova, što je najviše u istoriji Olimpijskih igara. Ekspanzija programa dovela je i do uravnotežene zastupljenosti polova u Tokiju.

Sportisti Srbije na ovom takmičenju ostvarili su sjajne rezultate i najbolji plasman od svih Olimpijskih igara. Osvojeno je devet medalja.