SEĆANJE NA BARDA SRPSKOG GLUMIŠTA: Milivoje Živanović, samouki apostol glume

Bogata karijera samoukog barda srpskog glumišta Milivoja Živanovića počela je u putujućim pozorišnim trupama sve dok njegov nebrušeni, a raskošni talenat nije uočio Branislav Nušić i uveo ga u svet teatra, u kojem će ostvariti nezaboravne role i postati prvi strani glumac koji je dobio glumačku Nobelovu nagradu - medalju Stanislavskog

- Moj poziv mi, osim nekoliko slavlja u životu, nikada nije doneo radost. Često sam sanjao da neki veliki sunđer briše i moj život i moje delo. I da je sve što sam uradio već zaboravljeno - otkrivao je za života svoje najveće strahove glumac Milivoje Živanović (1900-1976). Ime i delo srpskog apostola glume, koji je ostvario više od 360 uloga u teatru, na filmu i televiziji, od zaborava čuva tradicionalna manifestacija Glumačke svečanosti - Dani Milivoja Živanovića, koja se 22 godine održava u njegovom rodnom Požarevcu.

Posilni generala Šturma

Bogata karijera samoukog barda srpskog glumišta počela je u putujućim pozorišnim trupama u kojima je pronalazio utočište pošto je već sa 14 godina otišao od kuće. Ali pre nego što se obreo u glumačkoj družini i okusio gorčinu glumačkog posla, Živanović se nekoliko puta dobrovoljno prijavljivao u armiju. Dragan Ivić, direktor Centra za kulturu Požarevac, pod čijim se pokroviteljstvom godinama održava manifestacija u čast Živanovića, priseća se anegdote iz vojničkog života glumca, koji je s ponosom isticao da je bio posilni čuvenog generala iz Prvog svetskog rata Pavla Jurišića Šturma.
- Imao je poseban zadatak, na koji je bio vrlo ponosan, a to je da se brine o generalovim ličnim stvarima, da nosi njegov neseser i vozi se s njim u njegovom automobilu. Ali jednom prilikom im se auto pokvario, pokušali su svi da ga poprave, pa kako nije išlo, upregli su konje i vukli ga preko Podujeva, Prištine, sve do Peći. Tu, u Peći, odnekud je pored volovskih kola prošao stari kralj Petar, zaustavio se na trenutak i pitao šofera čiji je to automobil. Ovaj mu je rekao da je to limuzina komandanta Treće armije, na šta je stari kralj odgovorio: „E, Pavle, Pavle, nikada nisi sreće imao", i produžio dalje - priča Ivić.
Lutajući i potucajući se posle rata s trupom Mihajla - Mikice Spasića po bosanskim kasabama i banatskim ravnicama, Živanoviću se posrećilo da je izvođenju komada „Detto" prisustvovao Branislav Nušić. Velikom komediografu zapao je za oko nebrušeni talenat mladog Požarevljanina, koji će se ubrzo obreti na pozorišnim daskama Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, a početnu slavu steći u Narodnom pozorištu u Skoplju, da bi 1933. godine kao velika zvezda došao u beogradsko Narodno pozorište. Najplodonosniji period imao je u Jugoslovenskom dramskom pozorištu, čiji je član bio od njegovog osnivanja, 1947. godinek, do 1970. Od svih velikih glumaca koji su utemeljili ovo pozorište, niko na toj sceni nije goreo vatrenije od Milivoja, piše u svojoj knjizi „Apostoli glume" Gojko Šantić, glumac i prvak tog pozorišta.
„Instinkt je bio njegov zlatni rudnik. Bio je glumac neponovljive iskrenosti, osećajan do srži koja potresa. Verovao je da samo srcem odigrana uloga otkriva istinu. U takvoj glumačkoj veri živeo je do ekstaze. Srce, znoj i suze su reči koje je ovaj samouki velikan najčešće ponavljao u svojim ispovestima i sećanjima", zapisao je Šantić.
Živanović je ostvario niz upečatljivih rola u Nušićevim komedijama, od Alekse Žunića, koji mu je u Osijeku doneo prvu glumačku nagradu, preko Čede iz „Gospođe ministarke", do Agatona Arsića iz „Ožalošćene porodice" i Živote Cvijovića iz „Dr". Gojko Šantić primećuje kako je Milivoje ove groteskne likove igrao bez gegova, prenaglašene mimike i prejakih gestova.

Imao sam priliku da se divim jednom velikom glumcu, Milivoju Živanoviću, koji sigurno nije velik samo u jugoslovenskim okvirima, već bi predstavljao značajnog umetnika i na svakoj drugoj evropskoj sceni, pisao je Žan-Pol Sartr

„Pravi glumac nikada neće izneveriti Nušića, onu njegovu žaoku kojom pogađa pravo u metu društvene rak-rane. Zato ga treba igrati s poštovanjem, onako kako je napisano. Mene je Nušić uveo u pravo pozorište, i ja sam njegov večiti dužnik", govorio je glumac, koji je na zidu u svom stanu kao glumačku ikonu čuvao Nušićevu fotografiju sa ispisanom posvetom: „Mome dragom pronalasku g. Živanoviću - g. Branislav Nušić."

Pohvala Sartra

Živanović je isticao da nikada nije bio glumac-revolucionar, da svojom pojavom nije rušio prošlost, nego se samo nadovezao na nju. Bio je i Hamlet, kralj Lir, Sirano, Otelo, Mitke, Hadži Zamfir, ali glumačku besmrtnost u teatru donela mu je životna uloga u „Jegoru Buličovu" Maksima Gorkog, koji je premijerno izveden 1950. godine.
„Bilo je tri prema jedan - ispovedao se Milivoje - na jednoj strani Mata Milošević, Velibor Gligorić i Mima Dedinac, a na drugoj ja sam. I bilo je lomljenje kao u letnji dan do podne", zapisao je Šantić razmišljanja apostola glume o najvećoj ulozi koja mu je donela izuzetnu počast kada je gostovao u Parizu.
- Godine 1955, predstava „Jegor Buličov" nastupa na drugom festivalu Teatra nacija u Parizu. Predsednik festivala Žan Žilijen, u znak počasti, Milivoju dodeljuje garderobu Sare Bernar. Tada je zaplakao. Na kraju predstave, zavesa je na aplauz i ovacije publike podizana više od trideset puta - priča Ivić o zvezdanim danima Milivoja Živanovića, koji je izvođenjem Jegora Buličova u Moskvi 1966. godine zasenio čak i slavnog ruskog glumca Borisa Livanova, a iz Rusije se vratio s medaljom Konstantina Stanislavskog, glumačkom Nobelovom nagradom.
- Milivoje je često pričao kako su ga iz Beograda ispratili u Moskvu: „Moji su me ispratili, da ne vređam Batočinu, kao da njoj idem na gostovanje." Izlazio je 22 puta da se pokloni publici, suze su mu potekle... Ceo ansambl mu je čestitao i svi su ga ljubili: šiminkeri, dekorateri, električari... Posle predstave u garderobu je ušla jedna starica, poljubila ga u čelo i rekla: „Spasiba, sinok." Bila je to supruga Maksima Gorkog sa unukama - priča Ivić.
I Beč, Varšava, Pariz, Sofija proglašavali su Živanovića za jednog od najvećih i najsugestivnijih svetskih glumaca koji su gostovali na njihovim scenama.
„Imao sam priliku da se divim jednom velikom glumcu, Milivoju Živanoviću, koji sigurno nije velik samo u jugoslovenskim okvirima, već bi predstavljao značajnog umetnika i na svakoj drugoj evropskoj sceni", pisao je Žan-Pol Sartr o Milivojevom fabrikantu i ratnom profiteru u „Zatočenicima iz Altone".
Za ovu ulogu, Milivoje je dobio najlaskavija priznanja kritike i nagradu za životno delo.
„Svi su pisali da sam se u toj ulozi potpuno izmenio, a ja sam samo poslušao Matu. Stavio sam ruke u džepove i držao ih tako do kraja komada", ispričao je glumac kroz šalu.
Šantić u knjizi „Apostoli glume" beleži kako bi Živanović, izlazeći iz pozorišta posle naporne predstave, zastao da predahne kraj fontane, zagledan u bronzanu skulpturu Kalinove kupačice.
„Teatar se pogasio, stojim sam ispred pozorišta i ne znam na koju ću stranu. I kada se okrenem iza sebe, sve što sam te noći radio, vidim da je to san, pepeo, dim. A taj dim vetar je razvejao. Mislim da se ovako oseća svaki pravi umetnik", uzdahnuo bi glumac, koji je, piše Šantić, još za života ušao u legendu.

KLASICIMA S LJUBAVLJU

Manifestacija 22. Glumačke svečanosti - Dani Milivoja Živanovića održavaju se od 1. do 6. aprila u Centru za kulturu Požarevac, pod naslovom „Klasicima s ljubavlju", jer je i veliki glumac svoje najznačajnije uloge ostvario upravo u klasičnoj pozorišnoj umetnosti. U takmičarskom programu je pet predstava i jedna u čast nagrađenih.
U konkurenciji su glumci iz predstava „Narodna drama" i „Ivanov" Narodnog pozorišta u Beogradu, „Aveti", koprodukcija Bitef teatra, Budva grad teatra, sarajevskog MESS-a i „Hartefakta", „Pod žrvnjem" Jugoslovenskog dramskog pozorišta i „Mrešćenje šarana" Ateljea 212, a poslednje večeri gostuje Zvezdara teatar s predstavom „Pasivno pušenje". O pobedniku odlučuje žiri, u kojem su producent Milovan Zdravković i dramski umetnici Ana Sofrenović i Miša Janketić.
U pratećem programu je i film „Vreme Mire Stupice" u režiji Milana Šarca, promocije novog broja časopisa „Scena" u izdanju Sterijinog pozorja i knjige „Tragedija inicijacije ili nepostojani princ" Ivana Medenice, kao i predstava za decu „Basne" u izvođenju Ars Longe iz Beograda.