ULIČNA UMETNOST KOJA OŽIVLJAVA GRAD: Kakvu priču kriju beogradski murali?

Na fasadi neugledne zanatske radnje u Bulevaru Kralja Aleksandra, pored natpisa "Knjigoveznica i kartonaža", ekspresionista Lazar Vujaklija je 1970. oslikao prvi mural u Beogradu. Slika je, u međuvremenu, uništena, kao i pojedini oslikani zidovi koji su ispaštali zbog nemara grada. Bio je to logičan sled za one kojima je ulična umetnost ružila grad, a za ove druge, modernije, bio je to nerazumljiv odnos prema autentičnim tragovima grada.

Prestonicu Srbije i dalje krasi više od 50 umetničkih zidnih slika koje kombinuju elemente estetike i arhitekture. Ruka koja izranja iz vode, razjapljena čeljust grada koji proždire drveće, čovek na kojeg se sliva boja - samo su neki od upečatljivih monumentalnih kreacija.

Autor TKV (The Kraljica Vila)

Ljubitelji grafita zameraju muralima odsustvo bunta, poziva na pobunu, ne shvatajući da svaki, ako već ne nosi poziv ili jasnu poruku, transformiše prestonicu na autentičan način.

Ulični umetnici koriste humor, ironiju, apsurd i lepotu izraza kako bi oživeli zgradu.

U Beogradu je bilo nekoliko talasa razvoja murala. Popularizovani su osamdesetih godina, da bi ponovo doživeli procvat nakon 2000. kada sam grad počinje sa brendiranjem ovakve vrste.

Jedan od dva murala koji su nastali 1984. godine, povodom posete francuskog predsednika Fransoa Miterana, nalazi se na uglu Rajićeve ulice i Knez Mihailove. To je bio prvi u nizu murala koje je oslikao prof. Čedomir Vasić sa grupom tadašnjih studenata FLU.  Zanimljivo je da je tokom izrade murala profesor Vasić proveo jedno veče u pritvoru, dok upravnik "Beobanke" nije potvrdio da je odobreno oslikavanje fasade.

Prof. Čedomir Vasić sa studentima FLU, Rajićeva ulica, 1984.

Prof. Čedomir Vasić sa studentima FLU, Prizrenska ulica, 1987.

U čast 9. Samita Nesvrstanih zemalja u Beogradu, 1989. godine je nekoliko murala, koji su finansirali gradovi, to jest, opštine SFRJ i kao poklon darivali Beogradu. Organizacija je bila poverena Republičkom zavodu za zaštitu spomenika, a realizacijom je rukovodio umetnik Slobodan Jevtić-Pulika.

Jedan od najpoznatijih murala nalazi se u Karađorđevoj 31. Fasadu sa muralom "La Santa de Beograd" visokim 20 i širokim osam metara, oslikao je Gijom Albi, poznatiji kao Remed (prim. aut. "lek"). Albi je pre nego što je stigao u Beograd 2008. proučio istoriju grada i umetnost i tako odlučio da naslika sveticu zaštitnicu, čije brojne ruke i razaraju i čuvaju grad.

Sa Brankovog mosta, na desnoj strani, uzdiže se mural "Čekajući sunce". Čađavu fasadu u Karađorđevoj 53 oslikao je Stevan Šoln po ugledu na print "Waiting for the Sun" dizajnera Aleksandra Maćaševa.

On je bio inspirisan starom kutijom šibica iz Mađarske na kojoj se nalazila reklama za film "Obećana zemlja" iz 1961. godine.

Vrapci kao nezvanični simbol Beograda oslikani su na muralu u Fruškogorskoj 3 na Kosančićevom vencu. Autori ovog dela su najpoznatiji izraelski muralista Dede i pesnikinja Nican Minc, koji su u Beograd došli na festival Izraelska umetnost u Ciglani 2018. godine.

Dedeovi murali se mogu videti na brojnim lokacijama u Tel Avivu, ali i na ulicama i u muzejima svetskih prestonica. On crpi inspiraciju iz urbanih pejzaža i koristi različite medijume umetničkog izražaja u komunikaciji sa publikom. Njegovi radovi se uvek oslanjanju na osobenost mesta, nose snažne poruke, a sam Dede insistira na anonimnosti koja mu omogućava kreativnu slobodu u stvaranju.

Na zidu okrenutom ka Brankovoj ulici, u Pop Lukinoj ulici, oslikan je veliki portret metropole koji proždire zelenilo. Mural predstavlja negativan uticaj čovečanstva na prirodnu sredinu.

Ovaj mural je nastao u okviru projekta "Super zid", koji je bio deo Belefa 2009. godine. Naslikao ga je italijanski umetnik Blu, koji pod tim pseudonimom krije svoj identitet, dajući na taj način prednost umetnosti, a ne stvaraocu.

Blu kao platno koristi građevine svetskih prestonica. Umesto četkice služi se valjkom montiranim na dugački štap. Ulje je zamenio bojom za fasade.

Na konkursu "Zeleni grad - nova energija" pobedio je rad Sare Antov i Dragana Vukovića koji ulepšava fasadu u Pop Lukinoj ulici. Centralni motiv je list, koji simbolizuje zdrav život, dok njegova mreža predstavlja jaku zajednicu. Mladi umetnici su se odlučili za rešenje koje Beograd vidi kao zeleni grad budućnosti, grad novih tehnologija i ideja.

U starom jezgru grada na dnu Skadarske ulice, nalazi se veliki mural na 3.000 kvadratnih metara na staroj BIP-ovoj zgradi. Njegov autor je naš čuveni slikar Slobodan Jevtić Pulika, koji godinama živi i radi u Francuskoj. Izvođači su Dušan Junačkov, Zoran Marković, Matija Vučičević i Đura Termačić.