Najlakše je Srbin postati

Da li mislite da poznati engleski glumac Rejf Fajns zna koliko poslanika ima u srpskom parlamentu? Šta bi vam odgovorio Stiven Sigal, američki glumac i majstor aikida, kada biste ga pitali ko je tvorac modernog srpskog ćiriličnog pisma? Da li Jingluk Šinavatra, nekadašnja premijerka Tajlanda, zna koja je najviša sudska instanca u Srbiji? Možda ruski baletski igrač i zna ko je bio osnivač dinastije Nemanjić i u kom veku?

Sa velikom verovatnoćom možemo se pretpostaviti da je odgovor na sva ova pitanja negativan. Nije da je navedenim osobama ta pitanja nekad neko i postavljao. Verovatno i nije, čak ni onda kada im je uručivan srpski pasoš kao novim državljanima Republike Srbije.

U redu, može se reći da je uglavnom reč i o specifičnim slučajevima, u kojima su pojedinci srpske papire dobili na osnovu člana 19 Zakona o državljanstvu, koji dopušta da „u državljanstvo Republike Srbije može biti primljen i stranac čiji bi prijem u državljanstvo Republike Srbije predstavljao interes za Republiku Srbiju“.

Činjenica je, međutim, da i obični ljudi, čiji prijem u srpsko državljanstvo „nije od interesa“ za Srbiju, nemaju nikakvu obavezu da pre sticanja srpskih papira nauče i srpski jezik, niti da se upoznaju sa, recimo, srpskom istorijom i kulturom, ili da, na primer, makar ovlaš prouče srpski društveno-politički sistem.

I po tome se Srbija razlikuje od mnogih zemalja sveta, pa čak i od nekih u susedstvu, jer ne komplikuje previše kada je reč o dodeljivanju državljanstva.

Povezane vesti - Od delije do đetića i nazad

To je na svojoj koži iskusio i Angel, koji već petnaestak godina živi u Beogradu, u koji je došao iz rodnog Štipa. U glavnom gradu Srbije je, naime, upoznao devojku Jelenu, koja mu je posle par godina postala i supruga.

„Venčali smo se, ja sam se preselio u Beograd i posle tri godine podneo sam zahtev za srpsko državljanstvo. Nije bilo nikakvog testa, niti poznavanja jezika, istorije, političkog sistema... Ništa me niko nije pitao“, priča Angel za „Ekspres“.

Olakšavajuća okolnost sigurno je bila što je on već prilično dobro govorio srpski (relikt rođenja i odrastanja u SFRJ), ali i to da je ispunjavao ono što srpski zakon propisuje: imao je stalno nastanjenje u Republici Srbiji, navršio je 18 godina života i nije mu bila oduzeta poslovna sposobnost, a do podnošenja zahteva najmanje tri godine neprekidno imao je prijavljeno prebivalište na teritoriji Srbije.

Podatke o tome koliko je stranaca u poslednjih desetak godina podnelo zahteve za srpsko državljanstvo, iz kojih država dolaze i koliko je takvih zahteva pozitivno rešeno, od Ministarstva unutrašnjih poslova nismo uspeli da dobijemo. Prema podacima koji su medijima objavljeni tokom prošle i pretprošle godine, srpsko državljanstvo je od 2010. godine potražilo i dobilo između 170 i 2.200 stranaca. Pored građana iz bivših republika SFRJ, srpsko državljanstvo najviše traže stranci iz Azije, zapadne Evrope...

Sagovornik „Ekspresa“ koji je donedavno u MUP-u radio upravo na poslovima dodele srpskog državljanstva, kaže da je taj broj teško odrediti, jer se on menja iz godine u godinu.

„Nije to neki konstantan proces. Uglavnom je reč o ljudima koji stupe u brak sa državljaninom/državljankom Srbije, pa po tom osnovu traže i srpsko državljanstvo“, priča sagovornik „Ekspresa“ koji je želeo da ostane anoniman.

I on potvrđuje da nikakva pisana ili usmena provera poznavanja srpskog jezika nije planirana za prijem u srpsko državljanstvo. Daje, međutim, i neki vid objašnjenja prema kojem je, kako on to vidi, ta stvar već regulisana zakonom.

„Ako već u zakonu piše da je neophodno da osoba pre podnošenja zahteva najmanje tri godine ima prijavljeno prebivalište na teritoriji Republike Srbije, verujem da se zakonodavac vodio i time da su te tri godine dovoljne da se srpski jezik dovoljno dobro savlada“, priča sagovornik našeg lista.

Oni koji uvek traže dlaku u jajetu mogli bi kao kontraargument u ovom slučaju da „izvuku“ prestolonaslednika Aleksandra Karađorđevića, koji je jugoslovenski pasoš dobio posle 5. oktobra 2000. godine, a da mu srpski jezik nije bio jača strana, uprkos već gotovo desetogodišnjem boravku u Srbiji.

Lekcije iz istorije

Neke države, međutim, ništa ne prepuštaju slučaju. Jedna od njih je i Hrvatska koja upravo ovih dana menja postojeći „pravilnik o načinu provjere poznavanja hrvatskog jezika i latiničnog pisma, hrvatske kulture i društvenog uređenja u postupcima stjecanja hrvatskog državljanstva“.

Aktuelni pravilnik postoji od 2012. godine, a u njemu se, prema pisanju zagrebačkog „Večernjeg lista“, nalaze i sledeća pitanja na koja bi budući Hrvat trebalo da zna odgovore: Koje je mesto hrvatska reprezentacija osvojila na Svetskom fudbalskom prvenstvu u Rusiji 2018. godine? Kako se zvao pronalazač daktiloskopije, sistema za identifikaciju pomoću otisaka prstiju? Kad je Dan antifašističke borbe u Hrvatskoj? Koliko zastupnika može imati Hrvatski sabor? Kako se zvao hrvatski reditelj, scenarista, animator, crtač i karikaturista, koji je 1962. godine dobio Oskara za crtani film „Surogat“? Ko je izvršio oružanu agresiju na Republiku Hrvatsku 1990. godine, prema Deklaraciji o Domovinskom ratu?

Odgovore na ta pitanja moraju znati stranci koji žele da dobiju hrvatsko državljanstvo, u sklopu upitnika o poznavanju hrvatske kulture i društvenog uređenja. Pri tome kandidat za hrvatskog državljanina dobije ukupno 15 pitanja, a da bi prošao, mora da odgovori tačno na njih 10.

A tih 15 pitanja nasumično se odabere od ukupno 110 pitanja koja su deo postojećeg pravilnika.

Povezane vesti - Cena pasoša

Novi pravilnik na kojem radi hrvatsko ministarstvo unutrašnjih poslova imaće 10 pitanja više od aktuelnog. Neka su dodata, ali su neka i izbačena, pa tako kandidati neće više morati da znaju odgovore na pitanja poput onog „koje je najviše telo antifašističkog pokreta 1943. godine donelo odluku o priključenju Istre, Rijeke, Zadra i ostalih okupiranih krajeva Hrvatskoj“ (Pokrajinski narodnooslobodilački odbor za Istru) ili o „hrvatskoj dvostrukoj svetskoj prvakinji u skoku uvis” (Blanka Vlašić).

No zato je, na primer, ubačeno pitanje o najboljem igraču sveta za 2018. godinu u izboru FIFA i „Frans fudbala“ (Luka Modrić).

U pravilniku se inače navodi da stranci koji su do dana podnošenja zahteva za sticanje hrvatskog državljanstva u Republici Hrvatskoj bili u statusu izbeglice najmanje 10 godina i stranci koji su imali prebivalište u Republici Hrvatskoj na dan 8. oktobra 1991. godine, a koji su korisnici programa povratka ili obnove ili stambenog zbrinjavanja, poznavanje hrvatskog jezika i latiničnog pisma u postupcima dokazuju popunjavanjem obrasca zahteva za sticanje hrvatskog državljanstva prirođenjem.

Osmog oktobra 1991. je, inače, Hrvatska, posle tromesečnog Brionskog moratorijuma, potvrdila svoju samostalnost i nezavisnost od SFR Jugoslavije.

Kandidati pri tome zahtev za sticanje hrvatskog državljanstva popunjavaju pred službenikom policijske uprave, samostalno, bez konsultacija s drugim osobama, pri samom podnošenju zahteva. Poznavanje hrvatske kulture i društvenog uređenja dokazuju popunjavanjem već spomenutog upitnika o poznavanju hrvatske kulture i društvenog uređenja, a 15 pitanja je iz područja društvenog uređenja, istorije, kulture, običaja, umetnosti, književnosti, sporta, privrede, turizma i geografskog položaja Hrvatske.

Koja će pitanja zapasti kandidatu, nasumično određuje službenik MUP-a, koji odmah posle testa i ocenjuje upitnik i kandidata obaveštava da li je ili nije dokazao poznavanje hrvatske kulture i društvenog uređenja.

Podnosilac zahteva za hrvatsko državljanstvo koji padne na testu može da traži ocenjeni upitnik na uvid, ali ne može da ga kopira ili iznosi iz prostorije u kojoj je radio test.

Pitanje, naravno, jeste koliko bi ljudi rođenih u Srbiji uopšte želelo da uzme hrvatsko državljanstvo, i koliko bi bili spremni da se zanimaju ovim pitanjima. Činjenica je da je sigurno mnogo više onih koji čeznu za američkim, ili recimo, nemačkim pasošem. A obe ove države za došljake previđaju i takozvani test naturalizacija.

Test za 60 minuta

U Nemačkoj, na primer, osim poznavanja jezika najmanje na nivou B1, za dobijanje državljanstva, uz druge pravne uslove, zahtevaju i poznavanje pravnog sistema, društvenih i životnih uslova u Saveznoj Republici Nemačkoj.

Prilikom polaganja testa kandidati dobijaju 33 pitanja, na koja moraju da odgovore za 60 minuta. Da biste položili test, potrebno je da tačno odgovore na najmanje 17 pitanja, dakle više od polovine odgovora mora da bude tačno.

Trideset pitanja grupisano je u oblasti pod nazivom „Život u demokratiji“, „Istorija i odgovornost“ i „Ljudi i društvo“. Preostala tri pitanja odnose se na konkretnu saveznu državu u kojoj se podnosilac zahteva za nemačko državljanstvo prijavio. Pitanja se, inače, izvlače iz baze sa 310 pitanja. Prema podacima nemačkog ministarstva unutrašnjih poslova, prethodnih godina više od 90 odsto aplikanata prošlo je ovaj test, što bi trebalo da ukazuje na to da on nije previše zahtevan.

Povezane vesti - PASOŠ ZA PUTOVANJE Handke: Nisam imao jugoslovensko državljanstvo

Ništa teži, bar prema svedočenjima novopečenih Amerikanaca nije ni onaj test koji polažu svi koji bi, ako ispunjavaju ostale formalne uslove, da postanu državljani SAD.

Ivana je za američki pasoš aplicirala po osnovu braka sa državljaninom SAD.

„Prvo sam razgovarala sa službenicom imigracione službe. Pitala me je standardna pitanja, ko sam, šta sam, čime se bavim. Onda sam radila test engleskog jezika, koji je u principu vrlo jednostavan. Prvo od vas traže da pročitate naglas neki tekst kako bi videli da li razumete šta čitate. Potom mi je ta službenica izdiktirala par rečenica, da vidi da znam da pišem, a potom sam polagala i test“, seća se Ivana svog pristupanja među državljane SAD.

U trenutku kada je ona polagala test, bilo je potrebno odgovoriti tačno na šest od deset postavljenih pitanja. Odlazeća Trampova administracija je, međutim, u svojim poslednjim danima, početkom decembra pooštrila kriterijume, pa će budućim Amerikancima biti potrebno da daju tačne odgovore na najmanje 12 od 20 postavljenih pitanja. Proširena je i baza iz koje se pitanja izvlače, sa 120 na 128.

Pitanja, koja je inače moguće naći na internet prezentaciji američke imigracione službe, grupisana su u tri celine. Prva se odnosi na američko državno uređenje, druga na američku istoriju, a treća na simbole i praznike u SAD.

Tako je moguće da vam zapadnu pitanja o tome kako se menja američki Ustav, koja je najviša sudska instanca u zemlji, koliko senatora daje svaka od američkih saveznih država, koji je bio jedan od razloga za proglašenje nezavisnosti SAD od Velike Britanije, zbog čega su SAD ušle u Korejski rat, gde se nalazi Kip slobode, šta je Dan nezavisnosti...

Više pročitajte u štampanom izdanju Ekspresa. . .